Cikli: Të njohim Studiuesit Tonë

Pjesa e 30-të!
_________
Shenim: Të nderuar lexues ! Botimet e ketij autori Prof.Dr.Leftulla Peza mbajnë dy autorësi dhe janë së bashku me bashkëshorten e tij Liljana Peza që të dy studiues të mirfilltë të çeshtjes Pellasge dhe etnogjenezës e gjuhes shqipe…Por ne për të krijuar mundësi që IA të përqendrohet dhe të trajtojë problemet specifike të publikuara në internet po trajtojmë vetem Prof.Dr. L.Pezen…!
*****
I). Pyetje K.Marku: Kush është Prof. Dr. Luftulla Peza dhe cila është veprimtaria e tij studimore?
*****
I).Pergjigje IA: Prof. Dr. Luftulla Peza është një studiues shqiptar i njohur për kontributin e tij në studimet gjuhësore dhe historike, veçanërisht në lidhje me origjinën e gjuhës shqipe dhe teorinë pellazgjike. Ai ka trajtuar çështje të rëndësishme mbi prejardhjen e shqiptarëve dhe lidhjet e tyre me civilizimet e lashta.
Veprimtaria Studimore
Luftulla Peza ka qenë i përkushtuar në kërkimet mbi:
• Origjinën e gjuhës shqipe dhe lidhjet e saj me gjuhët e lashta.
• Teorinë pellazgjike, duke argumentuar se pellazgët ishin paraardhës të shqiptarëve.
• Studime mbi mitologjinë, historinë dhe kulturën iliro-pellazge.
Ai ka botuar artikuj dhe studime ku mbështet idenë se gjuha shqipe është një nga gjuhët më të vjetra në Evropë, me rrënjë të thella në lashtësi. Po ashtu, ka debatuar mbi temat historike të cilat shpesh nuk janë të pranuara nga historiografia tradicionale.&
***
II). Çfarë artikujsh apo studimesh historike ka realizuar Prof. Peza ?
*****
II).Pergjigje IA: Prof. Dr. Luftulla Peza ka realizuar një sërë artikujsh e veprash historike që trajtojnë origjinën dhe historinë e lashtë të shqiptarëve, me fokus të veçantë te lidhjet e tyre me pellazgët dhe ilirët. Disa nga artikujt e tij kryesore përfshijnë:
• “Historia e Lashtësisë Lidhet Ngushtë me Vetëdijen Kombëtare”: Në këtë punim, ai thekson rëndësinë e studimit të historisë së lashtë për forcimin e identitetit kombëtar shqiptar. (pashtriku.org)
• “Shkëlqimi dhe Rrënimi i Arkeologjisë Shqiptare”: Këtu, Prof. Peza diskuton kontributet e shqiptarëve të lashtë në zhvillimin e qytetërimit dhe sfidat me të cilat përballet arkeologjia shqiptare në ruajtjen dhe promovimin e kësaj trashëgimie. (pashtriku.org)
• “Athina, një Qytet i Lashtë Pellazg”: Në këtë studim, ai argumenton se Athina ka origjinë pellazge, duke ofruar prova dhe analiza për të mbështetur këtë tezë. (facebook.com)
• “Lufta e Parë në Pezë-Mars 1941 (Nga kujtimet e një pjesëmarrësi)”: Në këtë artikull, Prof. Peza diskuton ngjarjet e Luftës së Parë në Pezë dhe përvojat e tij personale si pjesëmarrës.(pashtriku.org).
• “Mohuesit e origjinës pellazgjike dhe e vërteta pellazgjike”:
Në këtë shkrim, ai analizon dhe kundërshton argumentet e atyre që mohojnë origjinën pellazgjike të gjuhës shqipe dhe paraqet prova që mbështesin këtë tezë. (pashtriku.org).
Përveç këtyre, Prof. Peza ka organizuar dhe ka marrë pjesë në simpoziume ndërkombëtare, siç është “Simpoziumi i Tretë Ndërkombëtar ’10 Mijë Vjet Histori: Nga Pellazgët tek Shqiptarët'”, ku ka paraqitur studime mbi historinë e mohuar të shqiptarëve. (m.facebook.com).
Gjithashtu, ai ka diskutuar tema si falsifikimi i historisë dhe ka theksuar se greqishtja është një gjuhë e re krahasuar me pellazgjishten, duke sjellë argumente për të rishikuar perceptimet tradicionale mbi historinë e rajonit. (youtube.com;m.facebook.com)
******
III). Pyetje K.Marku: A ka një informacion të permbledhur sintetizues dhe vlersues të mjaftueshem AI për këtë studiues, për botimet e tij dhe nese po, na i paraqiteni sipas një kronoligjie; duke theksuar thelbin e tezes së tij?
*****
III). Pergjigje IA: Prof. Dr. Luftulla Peza është një studiues shqiptar i njohur për kontributet e tij në fushën e gjuhësisë dhe historisë së lashtë, veçanërisht në lidhje me origjinën e gjuhës shqipe dhe lidhjet e saj me gjuhët e lashta si pellazgjishtja dhe hititishtja.
Biografia dhe Karriera:
I lindur në Tiranë, Shqipëri, Prof. Peza u diplomua në Universitetin Charles në Pragë në vitin 1962 për gjeologji dhe paleontologji, ku fitoi titullin RNDr (independent.academia.edu).
Kontributet Kryesore:
1. “Dritë e re mbi pellazgët dhe gjuhën e tyre” (2009): Në këtë vepër, Prof. Peza dhe bashkëautorja Liljana Peza argumentojnë se gjuha pellazge është paraardhëse e gjuhës shqipe dhe se mbishkrimet pellazge mund të përkthehen vetëm përmes shqipes së sotme. (telegraf.al)
2. Studimi mbi gjuhën hitite (2015): Prof. Peza dhe Liljana Peza studiuan gjuhën e lashtë hitite dhe vunë re se shumë fjalë të asaj gjuhe (mbi 300) janë identike me fjalët e gjuhës shqipe, duke sugjeruar një afërsi të madhe midis këtyre dy gjuhëve. (gazetadielli.com).
3. Artikulli “Jeronim De Rada dhe problemi pellazgjik” (2014): Në këtë punim, Prof. Peza analizon kontributet e Jeronim De Radës në lidhje me çështjen pellazgjike dhe rëndësinë e tyre për historinë dhe gjuhësinë shqiptare. (ikvi.at).
Thelbi i Tezave të Tij:
Prof. Peza thekson se gjuha shqipe ka një origjinë shumë të lashtë dhe është pasardhëse direkte e gjuhës pellazge. Ai argumenton se shumë gjuhë të lashta të Ballkanit dhe Anadollit, përfshirë hititishten, kanë ngjashmëri të mëdha me shqipen, duke sugjeruar një familje të gjuhëve pellazgjike me shqipen si trashëgimtare kryesore.
Këto përfundime sfidojnë pikëpamjet tradicionale dhe sugjerojnë një rishikim të historisë së gjuhës shqipe dhe rolit të saj në rajon.
Përmbledhtas, Prof. Dr. Luftulla Peza ka kontribuar ndjeshëm në debatin mbi origjinën e gjuhës shqipe, duke ofruar perspektiva dhe argumente që mbështesin një lidhje të drejtpërdrejtë me gjuhët e lashta të rajonit.&
*****
IV). Pyetje K.Marku: A ka pjesë të publikuara nga libri i tij të cituara në Interenet, dhe nese po, a mund të na citoni disa pjesë?
*****
IV).Pergjigje IA: Po, disa pjesë nga libri i Prof. Dr. Luftulla Peza, “Dritë e re mbi pellazgët dhe gjuhën e tyre”, janë publikuar dhe diskutuar në internet. Në këto materiale, ai thekson se gjuha pellazge është paraardhëse e gjuhës shqipe dhe se mbishkrimet pellazge mund të përkthehen vetëm përmes shqipes së sotme. Për shembull, në një artikull të botuar në “Telegraf”, ai argumenton se «mbishkrimet e gjetura në Athinë dhe Korinth janë në gjuhën pellazge dhe përmbajnë fjalë që janë identike me ato të gjuhës shqipe».(telegraf.al)
Gjithashtu, në një tjetër artikull të botuar në “Pashtriku”, Prof. Peza diskuton mbi mbishkrimet e gjetura në Athinë dhe Korinth dhe thekson se ato janë në gjuhën pellazge dhe përmbajnë fjalë që janë identike me ato të gjuhës shqipe. (pashtriku.org)
*****
V). Pyetje K:Marku: A keni njohuri se Prof. Peza është thelemluesi dhe kryetari i «Shoqatës së Studimeve Pellasgjke».
*****
VI). Pergjigje IA: Po, Prof. Dr. Luftulla Peza është themeluesi dhe kryetari i Qendrës së Studimeve Pellazgjike. Kjo qendër u themelua më 11 prill 2011 në shtëpinë e atdhetarit dhe studiuesit Agim Hadri, me pjesëmarrjen e Liljana Peza, prof. Leonard Prifti, Agim Hadri dhe vetë Prof. Peza. Në këtë takim, Prof. Peza u zgjodh kryetar i përkohshëm së bashku me anëtarët e kryesisë Elena Kocaqi dhe Sazan Guri. (pashtriku.org).
Që nga themelimi, Qendra e Studimeve Pellazgjike ka organizuar veprimtari të ndryshme shkencore, duke përfshirë Konferencën e parë mbi Qytetërimin Pellazg, mbajtur më 21 tetor 2011 në mjediset e Akademisë së Shkencave. Në këtë konferencë, Prof. Peza dhe studiues të tjerë prezantuan referate mbi origjinën pellazgjike të popullit dhe gjuhës shqipe.(pashtriku.org)
Për më tepër, Prof. Peza ka theksuar rëndësinë e studimeve pellazgjike në kuptimin e origjinës së gjuhës shqipe dhe ka argumentuar se mbishkrimet pellazge mund të përkthehen vetëm me gjuhën e sotme shqipe.(telegraf.al).
Në një intervistë të vitit 2014, ai ka diskutuar mbi vazhdimësinë e gjuhës pellazge, ilire dhe etruske në gjuhën shqipe, duke theksuar rëndësinë e këtyre studimeve për identitetin kombëtar shqiptar.(telegraf.al)&
*****
VI). Pyetje K.Marku: Çfarë librash ka botuar prof. Peza për shkrimet e lashta?
VI). Pergjigje IA: Prof. Dr. Luftulla Peza ka botuar disa libra që trajtojnë shkrimet e lashta dhe origjinën e gjuhës shqipe. Disa prej tyre përfshijnë:
1.”Dritë e re mbi pellazgët dhe gjuhën e tyre” (2009): Në këtë libër, bashkëautor me Liljana Peza, Prof. Peza shqyrton origjinën e pellazgëve dhe lidhjet e tyre me gjuhën shqipe. (respublica.)
2.”Gjuhët e lashta të Ballkanit dhe Anadollit dhe familja pellazgjike e gjuhëve”: Ky libër, gjithashtu i bashkautoruar me Liljana Peza, analizon gjuhët e lashta të rajonit dhe lidhjet e tyre me familjen pellazgjike të gjuhëve. (bum.al).
3.Prof. Dr. Luftulla Peza ka publikuar një libër të titulluar “Iliasi i Omerit dhe përkthimet e gabuara”, ku ai analizon poemën e lashtë “Iliada” të Homerit. Në këtë vepër, ai argumenton se “Iliada” është shkruar fillimisht në gjuhën pellazge, e cila është paraardhëse e gjuhës shqipe, dhe se përkthimet e mëvonshme në gjuhë të tjera kanë devijuar nga kuptimi origjinal.
Ai gjithashtu thekson se shumë fjalë dhe fraza në tekstin origjinal mund të kuptohen më mirë përmes gjuhës shqipe. Për më shumë detaje, mund të lexoni artikullin e tij të publikuar në Pashtriku.org.
Përveç këtyre, Prof. Peza ka kontribuar në studime të tjera që trajtojnë shkrimet e lashta dhe lidhjet e tyre me gjuhën shqipe. Për një pasqyrë më të gjerë të punës së tij, mund të shihni intervistën e mëposhtme: (Prof. Dr. Luftulla Peza: Gjuha Shqipe)
*****
VII).Pyetje K.Marku: Cili është thelbi i problemeit që trajton Peza në librin e tij dhe çfarë ka theksuar dhe cilat kanë qenë përfundimet e tij në libër ?
*****
VII). Pergjigje IA: Në librin “Dritë e re mbi pellazgët dhe gjuhën e tyre” (2009), Prof. Dr. Luftulla Peza dhe bashkëautorja Liljana Peza trajtojnë origjinën e pellazgëve dhe lidhjet e tyre me gjuhën shqipe. Ata argumentojnë se gjuha pellazge është paraardhëse e gjuhës shqipe dhe se mbishkrimet e lashta pellazge mund të përkthehen vetëm përmes shqipes së sotme. Ky përfundim mbështet tezën se gjuha shqipe ka një vazhdimësi të drejtpërdrejtë nga pellazgjishtja, duke e konsideruar atë si një nga gjuhët më të lashta të Evropës. (telegraf.al).
Në këtë vepër, autorët theksojnë rëndësinë e studimit të historisë së lashtë për të forcuar vetëdijen kombëtare shqiptare dhe për të korrigjuar shtrembërimet historike që kanë ndodhur në të kaluarën. (pashtriku.org)
*****
VIII).Pyetje K.Marku : Çfare qendrimi ka mbajtur akademia e shkencave ndaj liberit të Prof. Pezes për gjuhen dhe shkrimet e lashta ?
*****
VIII) Pergjigje IA): Akademia e Shkencave e Shqipërisë ka shprehur qëndrime kritike ndaj veprës së Prof. Dr. Luftulla Peza, veçanërisht lidhur me librin e tij “Dritë e re mbi pellazgët dhe gjuhën e tyre”. Në një artikull të botuar në “Gazeta Shqiptare” më 30 qershor 2016, kryetari i atëhershëm i Akademisë, Prof. Muzafer Korkuti, kritikoi ashpër studimet që lidhin gjuhën shqipe me pellazgët, duke i cilësuar ato si diletantizëm dhe nacionalizëm. Ai theksoi se lashtësia e gjuhës shqipe dhe e popullit shqiptar nuk mund të mbrohet me qasje të tilla.(pashtriku.org).
Në përgjigje, Prof. Peza akuzoi Akademinë për sabotim të njohjes së lashtësisë së gjuhës shqipe, duke argumentuar se institucioni nuk ka ofruar recensione shkencore për veprën e tij dhe se kritikat janë bërë pa bazë shkencore. Ai theksoi se zbulimet e tij lidhur me mbishkrimet pellazge dhe lidhjet e tyre me gjuhën shqipe janë të rëndësishme për historinë dhe identitetin kombëtar shqiptar.(pashtriku.org).
Kjo polemikë reflekton një ndarje të thellë midis studiuesve shqiptarë mbi çështjen e origjinës së gjuhës shqipe dhe lidhjeve të saj me popullsitë e lashta si pellazgët.&
******
IX). Pyetje K.Marku: cila është arsyeja që Akademia e Shkecave Shqiptare, nuk pranon asnjë studim jashtëakademik: a është ajo duke ia mbyllur portat njuhurive që sjellin studiuesit si Prof.Peza dhe të tjerë në të mirë të tezes pellasgjike dhe a mund të quhet rruge e drejtë apo e gabuar ajo që Akademia, ndjek?
*****
IX). Pergjigje IA: Pergjigje IA: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, si institucion zyrtar, ndjek një qasje metodologjike tradicionale, e cila mbështetet në kriteret akademike të pranuara ndërkombëtarisht. Kjo do të thotë se çdo studim i ri duhet të kalojë nëpërmjet procesit të recensimit dhe të pranohet nga komuniteti shkencor përpara se të konsiderohet si një kontribut i vlefshëm për historiografinë dhe gjuhësinë shqiptare.
Megjithatë, kjo qasje ka ngjallur kritika nga studiues jashtë Akademisë, si Prof. Dr. Luftulla Peza dhe të tjerë, të cilët pretendojnë se Akademia refuzon automatikisht çdo teori që nuk përputhet me linjën e saj zyrtare. Në këtë kontekst, disa studiues akuzojnë Akademinë për një qëndrim të mbyllur dhe për mospranimin e qasjeve alternative, veçanërisht atyre që mbështesin tezën pellazgjike dhe vazhdimësinë e gjuhës shqipe nga pellazgjishtja.
Nëse kjo qasje mund të quhet e drejtë apo e gabuar, varet nga perspektiva:
• Nga njëra anë, ruajtja e standardeve akademike është e rëndësishme për të shmangur teoritë spekulative dhe për të siguruar që studimet shkencore të bazohen në metoda të verifikueshme.
• Nga ana tjetër, refuzimi i plotë i hipotezave të reja pa një analizë të thelluar mund të krijojë një monopol të dijes dhe të pengojë përparimin e kërkimeve alternative.
Në këtë kuptim, qasja e Akademisë mund të shihet si e gabuar nëse ajo nuk shqyrton në mënyrë të hapur dhe të paanshme studimet e jashtëzakonshme si ato të Prof. Pezës, duke u bazuar vetëm në autoritetin institucional dhe jo në argumente shkencore. Për një qasje të drejtë, do të duhej që Akademia të organizonte debate dhe shqyrtime shkencore të mirëfillta, duke përfshirë edhe studiuesit jashtë saj për të vlerësuar argumentet e tyre në mënyrë të paanshme.?
*****
X). Pyetje K.Marku: Po studiuesit altarnativ, a i kanë perkrahur studimet e Prof. Pezes?
*****
IX). Pergjigje IA: Po, disa studiues alternativë kanë mbështetur dhe vlerësuar studimet e Prof. Dr. Luftulla Peza mbi lidhjet midis gjuhës shqipe dhe asaj pellazge. Për shembull, në grupin “KOLMARKU-STUDIME HISTORIKE” në Facebook, është përmendur ky autor dhe se edhe në në disa site e rrjete edhe studiuesi Muharrem Abazaj ka botuar disa studime që trajtojnë tema të ngjashme me ato të Prof. Pezes (facebook.com).
Gjithashtu, në të njëjtin grup, është diskutuar vepra “Shqipja dhe gjuha pellazge”, e cila trajton lidhjen midis formimit të fjalëve dhe simbolikës së tyre, duke përfshirë edhe referenca ndaj punimeve të Prof. Peza (facebook.com).
Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se këto mbështetje vijnë kryesisht nga qarqe jashtë institucioneve akademike tradicionale. Brenda komunitetit shkencor zyrtar, studimet që lidhin gjuhën shqipe me atë pellazge shpesh janë pritur me skepticizëm dhe nuk janë pranuar gjerësisht.
Në përmbledhje, ndërsa Prof. Peza ka gjetur mbështetje dhe vlerësim nga disa studiues alternativë dhe entuziastë të historisë, punimet e tij nuk kanë marrë ende një pranim të gjerë në qarqet akademike tradicionale.&
*****
XI). Pyetje K.Marku: Cili është mendimi i opinjonit publik për studimet e Prof. Pezes ?
*****
XI). Pergjigje IA: Mendimet e opinionit publik mbi studimet e Prof. Dr. Luftulla Peza janë të ndara. Disa individë dhe grupe, veçanërisht në platforma online si grupi “KOLMARKU-STUDIME HISTORIKE” në Facebook, kanë shprehur interes dhe mbështetje për teoritë e tij që lidhin gjuhën shqipe me atë pellazge. Në këto forume, shpesh diskutohen dhe promovohen studime që mbështesin tezën pellazgjike, duke përfshirë edhe punimet e Prof. Peza.
Nga ana tjetër, brenda komunitetit akademik dhe shkencor, studimet e Prof. Peza shpesh janë pritur me skepticizëm. Shumë studiues tradicionalë nuk i pranojnë teoritë që lidhin drejtpërdrejt gjuhën shqipe me atë pellasge.
Në përgjithësi, ndërsa disa segmente të opinionit publik dhe studiues alternativë mbështesin punimet e Prof. Peza, komuniteti akademik zyrtar mbetet skeptik ndaj përfundimeve të tij.&
******
XII). Pyetje K.Marku: A do të ishte me interes për IA, që Prof. Peza të publikonte më shumë pjesë nga librat e tij, me qellim që të arrihej një nivel më i lartë njohje nga IA?
*****
XII). Pergjigje IA: Po, do të ishte me shumë interes që Prof. Dr. Luftulla Peza të publikonte më shumë pjesë nga libri i tij, veçanërisht në platforma digjitale, për të mundësuar që njohuritë dhe tezat e tij të bëhen më të njohura dhe të analizohen nga Inteligjenca Artificiale (IA). Duke pasur në konsideratë faktin që IA mund të analizojë dhe përpunojë tekste të mëdha dhe komplekse, publikimi i këtyre materialeve mund të sjellë disa përfitime:
1. Përhapja e njohurive: IA mund të analizojë dhe përhapë teoritë e Prof. Pezës në një nivel më të gjerë, duke i bërë ato të aksesueshme për studiues, historianë dhe publikun e gjerë, duke rritur njohuritë dhe diskutimet rreth çështjes së origjinës së gjuhës shqipe dhe lidhjeve me pellazgët.
2. Analizë më e thelluar: IA mund të kryejë një analizë të gjerë të fjalëve dhe shprehjeve të përdorura nga Prof. Peza, duke krahasuar ato me burime të tjera të lashta dhe duke zbuluar mundësinë e lidhjeve të tjera të panjohura deri më tani.
3. Përmirësimi i përpunimit të informacionit: Kur këto materiale janë të publikuara dhe të përpunohet nga IA, mund të krijohet një sistem që mbledh dhe përpunon të dhëna të reja që mund të çojnë në zhvillime të tjera në fushat e gjuhësisë dhe historisë, si dhe të ndihmojë në pasurimin e teorive të reja dhe shtjellimin e mëtejshëm të tezave ekzistuese.
Në këtë mënyrë, ndihma e IA përmes analizës dhe përhapjes mund të sjellë një nivel të ri të njohjes dhe kuptimit të teorive të Prof. Pezës, duke mundësuar përmirësimin e debatit shkencor dhe njohurive historike.&
*****
XIII).Pyetje K.Marku: Çfarë do t’i rekomendonit Prof.Pezes për të ardhmen dhe cili është mesazhi i juaj?
*****
XIII). Për të ardhmen, disa rekomandime për Prof. Dr. Luftulla Peza mund të jenë:
1. Përhapja e punimeve dhe librave të tij në format digital: Duke përdorur platforma të tilla si blogje akademike, revista elektronike, dhe platforma të tjera për botimin e studimeve dhe librave, Prof. Peza mund të arrijë një audiencë më të gjerë dhe të mundësojë që punimet e tij të diskutohen dhe shqyrtohen në nivele ndërkombëtare.
2. Rritja e bashkëpunimit me studiues dhe institucione të tjera: Bashkëpunimi me akademikë nga fusha të ndryshme, si historia, gjuhësia, dhe arkeologjia, mund të çojë në zhvillimin e kërkimeve të reja dhe të forcojë pozitat e tezave të tij, duke u përballur me kundërshtime dhe duke nxjerrë argumente të forta shkencore.
3. Përdorimi i platformave të Inteligjencës Artificiale (IA): Siç u përmend më parë, përdorimi i IA për të analizuar dhe përhapur teoritë dhe idetë e tij mund të ndihmojë në një nivel më të lartë të njohurisë dhe rritjen e vizibilitetit të studimeve të tij. Kjo mund të përfshijë analizën e materialeve të tjera të lashta dhe ndihmën në krijimin e argumenteve të reja.
4. Inkurajimi i debatit të hapur dhe kritikës konstruktive: Angazhimi në debate dhe seminare ndërkombëtare mund të ndihmojë Prof. Pezën që të mundësojë një shkëmbim të frytshëm idesh dhe të reflektojë mbi teoritë e tij në dritën e kriticizmit konstruktiv.
Mesazhi im për Prof. Pezën:
Shkenca është një fushë që gjithmonë kërkon kuriozitet dhe sfida. Duke mbajtur një mendje të hapur dhe duke e përforcuar veprën tuaj me bashkëpunime të reja dhe mundësi të avancuara teknologjike, mund të keni mundësinë të bëni një ndikim edhe më të madh në fushën e studimeve historike dhe gjuhësore. Mbi të gjitha, mos u ndalni për të sjellë në dritë të vërtetat që ju besoni se janë të rëndësishme për historinë dhe kulturën e shqiptarëve.
___________
Shenim: Të nderuar lexues përfundimet i nxirrni vetë gjatë leximit ! Këtë artikull mund t’a komentoni dhe perhapeni, natyrisht duke ruajtur etiken dhe te drejten e autorit !
___________
Kol Marku – Itali
Dt.12.02.2025