Shkruan: Prof.Dr.Abdulla Mehmeti
Shpalime
Kashmir-Kasmir (Cas-miri), emër regjioni gjeografik në kufijtë mes Indisë, Iranit, Pakistanit dhe Kinës. Rajoni më i gjerë ku ndodhet Kashmiri, historikisht ka qenë i lidhur me banorët, që nuk kanë lidhje me popullsitë tjera përreth, persianët, indianët, kinezët, (Dardistan, Balistan, Nuristan, Qafiristan etj.), që besohet se janë pasardhësit e mijërave ushtarëve të mbetur nga ekspeditat ushtarake të Lekës së Madh në Lindje, ndoshta edhe nga ngulimet e mëhershme të popullsisë pellazge-ilire në ato vise, ose për shkak të rrugëve tregtare me Lindjen, si popullsia më e madhe në Evropën e atëhershme. Emri i këtij rajoni ka pësuar ndryshime gjatë historisë, sidomos pas pushtimeve nga popujt barbarë nga stepat e Azisë qendrore, pushtimet e mongolëve dhe fiseve të lashta persiane, nga Lindja në Perëndim, në drejtim të territoreve të lashta të ilirëve*, në Anadoll, mes Detit Kaspik dhe Detit të Zi, si dhe në Gadishullin Ilirik.
Rajoni i Kashmirit lidhet edhe me shumë emra të tjerë rajonesh, qytetesh, monumentesh të lashta dhe të mitologjisë, të gjuhës dhe folklorit të banorëve të këtyre viseve, si Dardistan, Balistan, Nuristan, Rasha-Racha-Rasia, Gur-Guria, Bardha-Parthia, Lisi etj., të cilët janë padyshim me prejardhje të lashtë ilire-dardane, arbërore (albane) – shqiptare.
Emri tjetër, me kuptim të njëjtë Malmir, i cili paraqitet si toponim (emër vendi) dhe si emër personal dhe si patronim (mbiemër, deri në ditët e sotme) e dëshmon katërçipërisht tezën tonë se ky emër ka prejardhje nga gjuha shqipe e lashtë (ilirishtja), përderisa nuk mund të shpjegohet në asnjë gjuhë tjetër me kuptimin e plotë dhe të qartë siç mund të shpjegohet përmes gjuhës së sotme shqipe, edhe përkundër pretendimeve të disa studiuesve të ndërtojnë teori joshkencore (spekulative) mbi prejardhjen e këtij emri.
1.
Kashmiri (IPA: [kaʃmiːr]) është rajoni gjeografik më verior i nënkontinentit Indian. Deri në mesin e shekullit të 19-të, termi “Kashmir” tregonte vetëm Luginën e Kashmirit midis Himalajeve të Mëdha dhe Vargmalit Pir Panjal. Sot, termi përfshin një zonë më të madhe që përfshin territoret e administruara nga India të Jammu dhe Kashmir dhe Ladakh, territoret e administruara nga Pakistani të Azad Kashmirit dhe Gilgit-Baltistanit dhe territoret e administruara nga Kina të Aksai Chin dhe Traktit Trans-Karakoram.
Në 1820, Perandoria Sikh, nën Ranjit Singh, aneksoi Kashmirin. Në 1846, pas humbjes së Sikhëve në Luftën e Parë Anglo-Sikhe dhe pas blerjes së rajonit nga britanikët sipas Traktatit të Amritsarit, Raja e Jammu, Gulab Singh, u bë sundimtari i ri i Kashmirit. Sundimi i pasardhësve të tij, nën sundimin (ose tutelën e Kurorës Britanike, zgjati deri në ndarjen e Indisë në 1947, kur ish shteti principatë i Perandorisë Britanike Indiane u bë një territor i diskutueshëm, tani i administruar nga tre vende: Kina, India dhe Pakistani.
Etimologjia: Fjala Kashmir mendohet se rrjedh nga sanskritishtja dhe quhej káśmīra. Një etimologji popullore lokale e Kashmirës është se ajo është tokë e tharë nga uji.
Një etimologji alternative e merr emrin nga emri i të urtit Vedic Kashyapa, i cili besohet se ka vendosur njerëz në këtë tokë. Prandaj, Kashmiri do të rrjedhë ose nga kashyapa-mir (Liqeni i Kashyapa) ose kashyapa-meru (Mali i Kashyapa).
Fjala është referuar në një mantra të shkrimit hindu që adhuron perëndeshën hindu Sharada dhe përmendet se ka banuar në tokën e Kashmirit, ose që mund të ketë qenë një referencë për Sharada Peeth.
Grekët e lashtë e quajtën rajonin Kasperia, e cila është identifikuar me Kaspapyros e Hecateut të Miletit (edhe Stefani i Bizantit) dhe Kaspatyros i Herodotit. Kashmiri besohet gjithashtu të jetë vendi i nënkuptuar nga Kaspeiria e Ptolemeut. Teksti më i hershëm që përmend drejtpërdrejt emrin Kashmir është në Ashtadhyayi i shkruar nga gramatikani sanskrit Pāṇini gjatë shekullit të 5-të para erës sonë. Pāṇini i quajti njerëzit e Kashmirit Kashmirikas. Disa referenca të tjera të hershme për Kashmirin mund të gjenden gjithashtu në Mahabharata në Sabha Parva dhe në Purana si Matsya Purana, Vayu Purana, Padma Purana dhe Vishnu Purana dhe Vishnudharmottara Purana.
Huientsang, studiuesi budist dhe udhëtar kinez, e quajti Kashmirin kia-shi-milo, ndërsa disa rrëfime të tjera kineze i referoheshin Kashmirit si ki-pin (ose Chipin ose Jipin) dhe Ache-pin.
Kashmiri quhet Cachemire në frëngjisht, Cachemira në spanjisht, Caxemira në portugalisht, Caixmir në katalanisht, Casmiria në latinisht, Cașmir në rumanisht dhe Cashmir në oksitanisht etj. Në gjuhën Kashmiri, vetë Kashmiri njihet si Kasheer.
2.
Malamir (bullgarisht: Маламир) mendohet se ishte sundimtar (princ) i Bullgarisë në vitet 831–836.
Malamir ishte djali i vogël i Omurtagut dhe një nip i Kanit (Han) Krum. Disa studiues kanë thënë se emri i tij mund të jetë me origjinë sllave*, gjë që do ta bënte atë khanin (Prinin) e parë bullgar që kishte një emër sllav; kjo ka çuar në spekulimet se nëna e tij ishte sllave, edhe pse kjo nuk mund të vërtetohet. Një tjetër teori është se ishte një emër iranian, pasi ekziston një qytet iranian me emrin Malamir.
Malamir u bë sundimtar (princ) i Bullgarisë në vitin 831 me vdekjen e babait të tij Omurtag, sepse vëllai i tij i madh Enravota kishte humbur të drejtën e tij për trashëgimi duke u bërë i krishterë*. Është e mundur që Malamir të ishte i ri dhe pa përvojë në kohën e pranimit të tij dhe që punët e shtetit të drejtoheshin nga ndonjë udhëheqës tjetër (kaukhanos) Isbul i tij.
* Kjo e dëshmon qartë se, pjesa më e madhe e kësaj popullsie (bullgarët e lashtë, kanë qenë ende jokrishterë, paganë (persisht: qafirë), që lidhet me emrin e Qafiristanit, një emër i mëvonshëm i rajonit të Kashmirit (sipas persianëve), përkatësisht në Balistan, nga mendohet se e kanë prejardhjen bullgarët e lashtë: Balët e Gurisë, të njohur me këtë emër për shkak të qëndrimit të tyre një periudhë në rajonin e Gjeorgjisë së lashtë, të njohur më herët me emrin Guria-Guristan, më vonë Gurzia-Gruzia. Balgurë-Balgarë-Bullgarë. Me këtë rast, vlen të sqarojmë se, prijësi që i solli banorët e parë bullgarë të lashtë nga ana lindore e Detit të Zi në anën perëndimore, fillimisht në Dobruxhë, nga depërtuan më vonë edhe në pjesën e brendshme të rajonit të Bullgarisë sotme, sipas burimeve historike relevante ky prijës quhej Bato (Bal), jo Asparuh, siç njihet deri më sot, një figurë e sajuar nga propaganda rusomadhe më vonë.
Sqarim: Të gjitha teoritë për etnogjenezën e popullit bullgar dhe të gjuhës së lashtë bullgare, ende janë të diskutueshme, debatet shkencore vazhdojnë deri në ditët e sotme, asnjëra nga këto teori nuk është saktësuar plotësisht dhe nuk është pranuar nga qarqet shkencore në botës.
3.
Malamir, qytet në provincën Luristan* (në gjuhën osmanishte-turqishte) – Nuristan, në Iranin e sotëm. (Shih fotografinë e vendndodhjes në hartë)
4.
Malamir, vendbanim (katund i lashtë) në Bullgarinë jugperëndimore, në rrethin e qytetit Jamboll. (Shih fotografinë e vendndodhjes)
5.
Tumba Malamir, në ishullin Grinuiçit, Ishujt Shetlande të Jugut*. (Shih fotografinë e vendndodhjes)
“Malamir Knoll (Tumba Malamir \ma-la-‘mi-ro-va mo-‘gi-la\) rises to 200 m in the southeast extremity of the Dryanovo Heights, Greenwich Island in the South Shetland Islands, Antarctica. It has precipitous and ice-free southwest slopes and was named after the Bulgarian ruler Khan Malamir, 831-836 AD.”
(8. VI. 2023)