Lidhja e serbëve me qytetërimet e lashta si Lepenski Vir, kultura Vinça, ilirët, trakët apo dakët është një temë e diskutuar shpesh, veçanërisht në kontekstin e narrativave moderne nacionaliste.
Megjithatë, kërkimet shkencore tregojnë qartë se këto kultura, të para shekullit të 7-të, nuk kanë asnjë lidhje me grupet sllave të mëvonshme, përfshirë serbët.
Pikat kryesore:
1. Lepenski Vir (rreth 9500–6000 p.e.s.)
• Lepenski Vir, një nga vendbanimet më të vjetra të njohura në Evropë, ndodhet në Serbinë e sotme. Megjithatë, kjo kulturë mezolitike nuk është as etnikisht sllave dhe as e lidhur me serbët.
• Kjo kulturë ka ekzistuar mijëra vjet para ardhjes së sllavëve në Ballkan dhe nuk ka asnjë lidhje gjenetike apo kulturore me popujt e mëvonshëm sllavë.
2. Kultura e Vinçës (rreth 5700–4500 para Krishtit)
• Kultura e Vinçës është një qytetërim neolitik i njohur për simbolet e tij si shkrime, që konsiderohet si një nga shembujt më të hershëm të simboleve të ngjashme me shkrimin në Evropë.
• Arkeologët e konsiderojnë këtë kulturë si pjesë të qytetërimeve të lashta ballkanike ose “evropiane të vjetra”, të cilat kanë ekzistuar shumë kohë përpara shpërnguljeve sllave.
3. Ilirët dhe çështja e autoktonisë
• Ilirët ishin një popull indo-evropian që banonte pjesë të mëdha të Ballkanit perëndimor. Shqiptarët sot konsiderohen si pasardhës të drejtpërdrejtë të ilirëve, bazuar në dëshmitë gjuhësore, kulturore dhe gjenetike.
• Nuk ka asnjë provë të besueshme shkencore që lidh serbët me ilirët. Ilirët ishin vendas në Ballkan shumë përpara shpërnguljeve sllave të shekujve VI dhe VII.
4. Trakët dhe Dakët
• Trakët ishin një popull i lashtë indo-evropian që jetonte në Ballkanin lindor, duke përfshirë pjesë të Bullgarisë së sotme, Rumanisë dhe Greqisë veriore. Ndikimi i tyre u shtri në rajonet që tani janë Serbi, por nuk ka asnjë dëshmi për një lidhje të drejtpërdrejtë midis serbëve dhe trakëve.
• Dakët, një grup tjetër i lashtë indo-evropian, banonin në zonën që korrespondon me Rumaninë e sotme dhe pjesë të Serbisë. Ashtu si trakët, prania e tyre i paraprin ardhjes së sllavëve dhe nuk ka asnjë provë për të mbështetur pretendimet se serbët janë pasardhësit e tyre.
• Të dy trakët dhe dakët janë të lidhur me ilirët dhe asnjë nga këto grupe nuk ka ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë gjenetike, kulturore ose gjuhësore me serbët.
5. Ardhja serbe në Ballkan (pas shekullit të VII) • Serbët dhe grupet e tjera sllave të jugut arritën në Ballkan si pjesë e shpërnguljeve të mëdha sllave gjatë shekujve VI dhe VII.
• Këto migrime ndodhën mijëvjeçarë pas qytetërimeve të lartpërmendura, dhe nuk ka asnjë dëshmi të vazhdimësisë midis këtyre kulturave të lashta dhe sllavëve të ardhur.
6. Përpjekjet moderne për të pretenduar simbole të lashta
• Në kohët moderne, ka lëvizje nacionaliste që përpiqen të pretendojnë simbolet dhe arritjet kulturore të qytetërimeve të lashta (siç janë ilirët, trakët, dakët ose kultura e Vinçës) si “serbe”. Këto pretendime, megjithatë, nuk mbështeten nga kërkimet akademike.
• Përpjekjet e tilla shpesh shihen si të motivuara politikisht dhe nuk kanë një bazë solide shkencore.
Konkluzioni:
Asnjë universitet apo institucion akademik i njohur globalisht nuk i lidh serbët me qytetërimet e lashta si Lepenski Vir, kultura Vinça, ilirët, trakët apo dakët. Këto kultura kanë ekzistuar shumë kohë para ardhjes së sllavëve në Ballkan dhe nuk kanë asnjë lidhje etnike apo kulturore me serbët. Në vend të kësaj, provat shkencore mbështesin pikëpamjen se shqiptarët janë pasardhës të ilirëve, ndërsa serbët mbërritën në Ballkan si pjesë e shpërnguljeve sllave në shekullin e VII. Në mënyrë të ngjashme, trakët dhe dakët konsiderohen si popullsi të dallueshme të lashta pa asnjë lidhje historike apo kulturore me serbët.
Çdo përpjekje për të portretizuar simbolet apo qytetërimet e lashta si “serbe” janë historikisht dhe shkencërisht të pabazuara.