Shpalime
Çfarë duhet të dini për Kongresin e Dibrës të vitit 1909
Kongresi i Dibrës, u mbajt më 23-28 korrik 1909, afër një vit pas Kongresit të Manastirit, në nëntor të vitit 1908.
Ky është kongresi i vetëm i shqiptarëve në prag të pavarësisë së Shqipërisë (1912), për dallim nga Kongresi i Manastirit (908), Kongresi i Dytë i Manastitit (1910), si dhe Kongresi i Elbasanit (1909), ku pjesëmarrës ka pasur edhe delegatë me përkatësi të tjera etnike nga vilajetet shqiptare.
Në kongres morën pjesë 315 (322) delegatë nga të gjitha trojet etnike në pesë vilajetet shqiptare nën Parandorinë Osmane të etëhershme.
Pjesëmarrës në këtë kongres kishte edhe delegatë me përkatësi të tjera etnike nga vilajetet shqiptare, si dhe përfaqësues nga shoqëritë patriotike shqiptare jashtë vendit.
Konsulli italian në Manastir, Bernardi, i pranishëm në kongres, ka raportuar për 322 delegatë, nga të cilët 30 serbë (nga Vilajeti i Kosovës), 25 bullgarë, 5 grekë, 9 vllahë, 7 turq, disa hebrenj, ndërsa gjithë të tjerët kanë qenë shqiptarë.
Sipas numrit të delegatëve, mbi 76% kanë qenë shqiptarë, kurse pjesa tjetër, afër 24% kanë qenë me përkatësi etnike të tjera, që e shpreh strukturën etnike të vilajeteve shqiptare në atë periudhë.
Pse u ftuan të marrin pjesë edhe pjesëtarë të etnive të tjera në këtë kongres, ku bisedohej kryesisht për çështjen shqiptare, përdorimin e alfabeteve, hapjen e shkollave shqipe, si dhe çështje të autonomisë së vilajeteve shqiptare, kjo temë nuk është trajtuar mjaftueshëm nga studiuesit deri më sot.
Lista emërore më e plotë e pjesëmarrësve në këtë kongres është paraqitur për herë të parë në manifestimin kulturor-shkencor me rastin e 111-vjetorit të Kongresit të Dibrës.
(6 dhjetor 2023)
DELEGATËT E KONGRESIT TË DIBRËS 1909
Në kongres morrën pjesë 322 delegatë nga të gjitha trojet shqiptare (nga pesë vilajetet me shumicë të popullsisë shqiptare).
1. Ismail Bej Pashë Saraçi (1855-1909), kryetari i Kongresit, vdiq në ditën e parë të kongresit, deputet i Dibrës në parlamentin osman.
2. Haxhi Vehbi Dibra (Agolli), kryetar i Kongresit, myfti i Dibrës
3. Mit’hat Bej Abdyl Frashëri, kryetar i Kl. shqiptar të Selanikut
4. Dervish Hima (Ibrahim Mehmet Naxhi Spahiu) (1875-1925), Kl. Ohrit
5. Sotir Jovan Peci (1873-1932), Shoq. “Për botime shqipe”
6. Fehim Bej Qani Zavalani (1859 -1941), Shoqëria për bot. shqip
7. Hafiz Sherif Langu, kryetar i Klubit “Bashkimi” Dibër
8. Haxhi Hafiz Ismet Xhelal Dibra (1886-1955) teolog, Dibër
9. Hasan Qamil Ballanca (1880-1918), deleg i Kl. Bashkimi Dibër
10. Izet Bej Maqellara (Nasufi), deleg i Kl. Bashkimi Dibër
11. Dine Bej Maqellara, (Nasufi), (1875-1928) deleg i Kl. Bashkimi
12. Haxhi Nasuf Maqellara, përfaq. Kom.mysliman të Maqellarës, Dibër
13. Abdurrahman Xhuglini, Kl.Bashkimi Dibër
14. Qamil Efendi Daci, Dibër Kl.Bashkimi
15. Kadri Efendi Fishta, Kl.Bashkimi Dibër
16. Rexhep Efendiu, myftiu i Manastirit
17. Mustafa Efendiu, myderriz i Ohrit
18. Aqif Pashë Mahmut Biçaku (Elbasani)(1861-1926), përfaq. i Elbasanit
19. Hafiz Ali Efendi Iljas Korça, (1873-1956) Klubi “Dituria e Korçës”
20. Loni Logori (1871-1929) Klubi Shqiptar i Kajros, Egjipt
21. Llambi Nikollë Kota, Klubi shqiptar i Aleksandrisë, Egjipt
22. Sotir Dhimitër Kolea (1872-1945), Klubi shqip i Aleksandrisë, Egjipt
23. Beniamin (Lef) Nosi, delegat i Klubit Bashkimi, Elbasan
24. Abdyl Bej Ypi (1878-1920) prokuror, delegat i Klubit shq. të Selanikut
25. Ferit Bej Ypi (Starje), avokat në Manastir dhe delegat i Kolonjës
26. Ali Bej Sadik Hoxholli, delegat i komunitetit të Kozhanit, (Serfixhe)
27. Myftiu i Kosturit, Komuniteti mysliman i Kosturit
28. Fuat Bej Ypi (Starje), delegat i Klubit Shqiptar të Selanikut
29. Kapiten Zija Bej Dibra (1885-1924) ushtarak i Rumelisë
30. Kolonel Galip Beu (turk), kom. xhandarmërisë së Shkupit
31. Kolonel Sadik Bej Janina, delegat i Kom. Xhonturk të Manastirit
32. Selahudin Bej Sahip Shkoza, delegat i Kom. Xhonturk të Manastirit
33. Burhanedin Beu, delegat i Kom. Xhonturk të Manastirit
34. Myfit Hasan Efendiu, deleg. i Komunitetit turk të Qyprilisë
35. Riza Bej Selim Rusi,dibran,(1875-1918),deleg. i Kl.Bashkimi,Manastir
36. Selim Bej Rusi, Dibër e Madhe
37. Dalip Selim Rusi, Dibër e Madhe
38. Qazim Iljas Pashë Qoku (Maqellarë) deleg. i Kl.Bashkimi,Manastir
39. Emin Efendi Haxhiademi, deleg. i Kl.Bashkimi, Elbasan
40. Haki Pashë Biçaku,deleg. shoq. Vllaznia, Elbasan
41. Hasan Bej Biçaku, deleg. shoq. Vllaznia, Elbasan
42. Haxhi Ali Baholli, deleg. shoq. Vllaznia, Elbasan
43. Foto Nikolla Papajani,(1882-1962,Deleg. deleg. i Kl.Bashkimi, Elbasan
44. Qenan Bej Zija Manastiri, kronikan, Kr. Partisë Liberale të Manastir
45. Vesel Hoxhë Efendiu,deleg. Kom. turk të Follorinës
46. Haxhi Mehmet Sali Alcani, (1860-1915) deleg. i Çermenikës
47. Hysni Bej Shaqir Agë Curri, (1881-1925) Prefekt i Dibrës së Epërme
48. Yzeir Efendiu, deleg. Kom. turk të Follorinës
49. Hafiz Mahmut Efendiu, myderis i Dibrës së Epërme
50. At Harallamb Ballamaçi (Papa Llambro)(1850-1914)përfaq.Vlleh Korçë
51. Major Ejup Sabri Bej Akgol, turk, (1876-1950), Regjimenti Ohrit.
52. Major Ahmet Njazi Bej Resnja (1873-1913), me disa shoqërues
53. Hazis Hoxhë Efendi Lila (1886-1914), delegat i Steblevës, Dibër
54. Sheh Ahmet Ali Pazari (1856-1931) sheh i Teqesë së Tiranës
55. Hasan Hoxhë Moglica, (1856-1915), delegat i Okshtunit, Dibër
56. Tashul Xega, delegat i Kom. vlleh të Follorinës
57. Ilo Dimashi, delegat i Kom. maqedon të Follorinës
58. Theodhor Naumi, deleg. shoq.Vllazëria, Elbasan
59. Jovan Parliçi, deleg. kom. serb të Tetovës
60. Prof. Glisha Elezoviçi, deleg. kom. serb të Shkupit, studiues, oriental
61. David Dimitrijeviçi, redaktor i gazetës “Vardar”
62. Av. Jovan Shantiçi, deleg. i komunitetit serb
63. Fuat Bej Ismail Pashë Saraçi (1988 – 1944), delegat i Dibrës
64. Hysen Fuat Pasha, deputet i Prishtinës në parlamentin Osman
65. Halit Efendi Gjirokastriti, sekretar i kongresit
66. Hoxhë Rexhep Nuredin Efendi Voka (Tetovë), nënkryetar i kongresit
67. Elez Sadik Koçi, (1856 – 1916) delegat i Ostrenit, Dibër
68. Bilal Bej Rakip Islami, (1850-1932) Butkë, Kolonjë
69. Sheh Hysen Shehu (Kuçi) (1855 – 1913) shehu i teqesë Dibrës së Epër
70. Riza Bej Shkodra (Kopliku),deputet i Shkodrës në parlamentin Osman
71. Haxhi Muhamet Efendi Jakup Haxhiu, përfaqësues i Vlorës
72. Hasan Agë Sharra, delegat i Klubit “Labëria” të Vlorës
73. Abaz Ali Nuri, delegat i Klubit “Labëria” të Vlorës
74. Mehmet Seiti, Mavrovë, delegat i Klubit “Labëria” të Vlorës
75. Mustafa Efendi Ohri, myderizi (prefekti) Ohrit
76. Zenulla Efendi Hatibi (Jahjaga), në konakun e të cilit u zhvilluan disa seanca dhe u strehuan delegatët e Vlorës
77. Vehbi Efendi Hatibi, delegat i Dibrës
78. Hazis Jashar Menzelxhiu (1872 – 1926), delegat i Dibrës
79. Baftjar Kuka, delegat i Dibrës
80. Ali Zeqja, delegat i Dibrës, tregëtar, anëtar i Kl. Bashkimi
81. Sherif Gorenca, delegat i Dibrës
82. Hafis Maliq Tanusha, (1870 – 1919), Dibër
83. Ymer Efendi Papuçiu, delegat i Dibrës, tregëtar
84. Ihsan Bej Selaniku, sekretar i kongresit, deleg. Kom.xhonturk
85. Ismail Bej Leskoviku, sekretar i kongresit, deleg. Kom.xhonturk
86. Halim Bej Mehmet Pashë Dërralla, (1879 – 1932) delegat i Tetovës
87. Suhejl Efendiu, delegat i Shtipit
88. Islam Bej Mahmut Vrioni, Berat, delegat i Janinës, Çamëri
89. Haxhi Ibrahim Bej Spahiu, kryetar i Bashkisë së Shkupit
90. Vasil Shanofi, delegat i Kosturit
91. Mustafa Bej Arif Selaniku, delegat i Selanikut
92. Said Agë Efendi Merlika (Kruja), delegat i Shkodrës
93. Haxhi Ali Efendi Biçaku, delegat i Elbasanit në Parlamentin Osman
94. Murat Agë Efendi Kryeziu, Gjakovë, delegat i Kosovës
95. Isuf Bej Karasani, Brezhdan, Dibër (1833-1911), delegat i Dibrës
96. Abdurrahim Evrenoz Zadeja, delegat i Shkodrës
97. Andrea Ballamaçi, inspektor shkollash vllehe në Janinë
98. Dr. Ibrahim Temo (Sojliu), (1865 – 1945), mbikqyrës i punimeve
99. Myrtezim Efendi Zyber Këlliçi (1866 – 1924), myftiu i Durrësit)
100. Masar Bej Pejasi, valiu i Shkupit, kryeqendra e vilajetit të Kosovës
101. Sami Bej Kulla, Prizren, valiu i Manastirit
102. Ymer Bej Zavalani, Klubi “Dituria” i Korçës
103. Haxhi Mustafa (Mustë) Ali Brahimi, Shoqëria “Vëllazëria” Durrës
104. Hafiz Ibrahim Efendi Dalliu, (1878 – 1952) Kl. Bashkimi, Tiranë
105. Filip Serreqi, përfaq. kishës katolike Durrës
106. Mulla Hasan Efendi Nexha, myfti i Kavajës
107. Hamdi bej Alltuni, Përfaq. i pushtetit vendor Kavajë
108. Hamit Bej Toptani, delegat i Tiranës
109. Stavri Stavro, kisha ortodokse Kavajë
110. Hasan Bej Deliallisi, (1865 – 1951), përfaqësues i Shijakut
111. Sheh Hamdi Lala, Shehu i katundit Rubjekë, Shijak
112. Ahmet Agë Musakoviq, (boshnjak), kryetar i Komunës Shijak
113. Vasil Dhimitër Rusi, drejtor i shkollës Ortodokse greke të Durrësit
114. Av. Hafiz Ali Abdulla Podgorica (Ulqinaku), Përfaq. i pushtetit vendor Durrës (Kryebashkiaku i parë i Durrësit 1909 – 1912)
115. Said Efendi Hoxhë Idrizi, myfti dhe deputet i Shkupit në Parl. Osman
116. Sabit Bej Aga, delegat i Kosovës
117. Dhaskal Gega, delegat i komunitetit serb të Kosovës
118. Emin Pasha, delegat i Pejës
119. Mulla Ahmeti, delegat i Kosovës
120. Ibrahim Agë Deva nga Gjakova, delegat i Mitrovicës
121. Parija Mihajlko, delegat i komunitetit serb të Kosovës
122. Hafiz Ismail Efendiu, delegat i Vushtrisë, Kosovë
123. At Apostoli, prift i komunitetit serb të Kosovës
124. Nuredin (Nurçe) Efendi Pustina, kryetari Parisë së Dibrës së Epër
125. Sefedin Agë Efendi Pustina, Kl. Bashkimi Dibër
126. Shaqir Efendi Pustina, Kl. Bashkimi Dibër
127. Ali Efendi Nuredin Pustina, Kl. Bashkimi Dibër
128. Haxhi Efendi Ibrahim Pustina, Kl. Bashkimi Dibër
129. Hamit Pustina, Dibër e Madhe
130. Sadulla Efendi Strazimiri, Kl. Bashkimi Dibër
131. Ismail Efendi Strazimiri, (1868 – 1943) kronikan dibran
132. Sadik Efendi Kërçova, Gostivar, Kl. Bashkimi Dibër
133. Major Ramiz Bej Maliq Dibra (Qoku) (1877 – 1951) ushtarak
134. Abdurrahman Xhunglini, Kl. Bashkimi Dibër
135. Adurrahman Tërshana, Kl. Bashkimi Dibër
136. Tefik Beqir Tërshana, mikpritës i delegatëve të Tiranës në shtëpi
137. Beqir Tërshana, Dibër e Madhe
138. Mustafa Tërshana, Kl. Bashkimi Dibër
139. Tefik Xhunglini, Kl. Bashkimi Dibër
140. Mahmut Bej Bedri Pejasi, deputet i Pejës në Parl. Osman
141. Dervish Bej Biçaku, deputet i Follorinës në Parl.Osman
142. Hysni Islam Najdeni, vëllai i Said Najdenit, kronikan
143. Abdullah Manjani, Homesh, përhapës i shkollës shqipe
144. Haki Jonuz Sharofi, (1894 – 1977), kronikan
145. Hamdi Bej Numan Çoku, kryetar i Kl.Bashkimi, Ohër
146. Fuat Bej Toptani, kryetar i Kl.Bashkimi, Tiranë
147. Avdi Bej Toptani, Kl.Bashkimi, Tiranë
148. Agim (Gim) Petrela, Kl.Bashkimi, Tiranë
149. Mehmet Gjinali, Kl.Bashkimi, Tiranë
150. Ali Begeja, Kl.Bashkimi, Tiranë
151. Myslym Agë Beshiri, Kl.Bashkimi, Tiranë
152. Haxhi Hasan Beshiri Vaqari, Kl.Bashkimi, Tiranë
153. Musa Qazim Efendi Maçi, myfti në Tiranë
154. Nikoll Nishku, Kl.Bashkimi, Tiranë, tregëtar vlleh
155. Ibrahim Bej Hajri Jegeni, (1872 – 1941) Kl. Bashkimi Dibër
156. Tefik Bej Hysen Jegeni, Kl. Bashkimi Dibër
157. Dan Agë Cami, Sepetovë, Dibër, organizator dhe mbrojtës i kongresit
158. Eqerem Agë Cami, Dibër e Madhe, Kl.Bashkimi
159. Hamit Agë Cami, Dibër e Madhe, Kl. Bashkimi
160. Maliq Efendi Jashar Agolli, (1870 – 1922) delegat i Kërçishtit, Dibër
161. Dom Nikoll Kaçorri, nga Lura, kisha katolike Durrës
162. Dr. Neki Efendi Libohova, mjek i Bashkisë Durrës, nuk u lejua nga Prefekti i Durrësit, të merrte pjesë në kongres.
163. Haxhi Vildan Efendi Faik Dibra (Rekë, Tanushë), ministër për kultin islamik në Perandorinë Osmane
164. Major Ismail Haki Bej Manastiri, kajmekami i Manastirit
165. Shahin Bej Teki Ypi (Kolonja), kronikan, drejtues gazete
166. Riza Bej Musbegu, flamurmbajtës dibran
167. Kolonel Sulejman Hurshit Kylçe, (1884 – 1955), kronikan turk
168. Josif Jovan Bageri, drejtor i gazetës së Sofjes “Shqypja e Shqipnisë”
169. Haki Stërmilli, kronikan Kl. Bashkimi Dibër
170. Ali Efendi Sulejman Asllani,Vlorë(1882–1966),poet,ishkryetar bashkie
171. Sheh Sulë Mustafa Shehu (Zalla), shehu i Teqesë së Zerqanit
172. Arvanitasi Milton Manaqi (1880 – 1964), fotograf i kongresit
173. Hamdi Matja, kronikan i gazetës “Liria “ të Selanikut
174. Abdulla Bej Mançe (Koprencka), delegat i Kl. “Pellazgu” të Skraparit
175. Sulejman Nazifi, gazetar i gazetës “Taskfiri Eksfar” të Stambollit
176. Hasan Bej Basriu, (bullgar) deputet i Parl. Osman
177. Elez Isuf Ndreu, përfaqësues i Sllovës, Dibër
178. Arif Hiqmet Kumanova, nëpunës, llojan i Kumanovës
179. Haxhi Emin Bej Kumbarçe, Dibër e Madhe, Kom. Xhon turk
180. Xhemali’ (Xhemo) Bejko, delegat i Filatit, Çamëri
181. Dhimitër (Mitro) Vasjadhi, delegat i Filatit, Çamëri
182. Rushit Demi, Shoq. “Vëllazëria”, Filat, Çamëri
183. Sheh Kutbiu, Sheh i Tepelenës, Kl. Bashkimi Janinë, Çamëri
184. Abit Efendiu, Kl. Bashkimi Janinë, Çamëri
185. Xhelal Bej Xhemal Pashë Zogolli, delegat i Matit
186. Sybi Efendiu, Kryetar i Bashkisë së Prishtinës
187. Selim Bej Zavalani, Kl. “Dituria shqip” i Korçës
188. Hysen Ilmi Pasha, inspektor përgjith për tre vilajete, Selanik.
189. Haxhi Ali Baholli, Elbasan
190. Feti Nikollë Papajani
191. Ejup Sabri Beu
192. Hysni Bej Curri
193. Vesel Hoxhë Efendiu
194. Delegati Zega nga Follorina
195. Hafiz Mehmed Efendi Kodra, myderis i katundit Tërnovë, Dibër
196. Maj. Ejup Bej Agolli, ushtarak
197. Maj. Ejup Bej Resnja, ushtarak
198. Ramiz Varvarica, Dibër e Madhe
199. Daut Varvarica, Dibër e Madhe
200. Izet Efendi Abdullahu
201. Ahmet Sejfullai, Dibër
202. Refik Efendi Gonxhe
203. Refik Toptani, Tiranë
204. Behxhet Efendi Gjelku
205. Mustafa Zalla, Dibër
206. Hasan Zajmi, Dibër
207. Ali Kacani, Dibër e Poshtme
208. Sheh Vlesha, Dibër
209. Bajram Dulla, Dibër
210. Mehmet Kacani, Dibër
211. Xhafer Nika, Katër Grykët, Dibër
212. Hasan Kaloshi, Dibër
213. Tush Lleshi, Zogje, Dibër
214. Shaban Lleshi, Zogje, Dibër
215. Bajram Markja, Dibër
216. Haxhi Nasufi, Dibër
217. Dik Reçi, Dibër
218. Riza Bej Shkodra, Shkodër
219. Nikolla Drama
220. Murat Agë Gjakova
221. Haxhi Muhameti (Vlorë)
222. Sudi Efendiu
223. Daut Murrja, Luzni, Dibër
224. Kurtish Aga
225. Izeir Efendiu
226. Mehmet Vlora, delegat i Vlorës
227. Sabri Bej Agolli, Kërçisht Dibër
228. Sabri Resnja, Resnjë
229. Ali Ulqinaku
230. Bedri Peja
231. Zyber Këlliçi, Tiranë
232. Efendi Jakova
233. Osman Zajmi, Dibër e Madhe
234. Arif Selaniku
235. Sadik Pashë Janina
236. Rifat Langu, vëllai i Hafiz Sherif Langut, Kl.Bashkimi Dibër
237. Zija Tërshana, Kl.Bashkimi Dibër
238. Reshit Daci, Kl.Bashkimi Dibër
239. Abdyl Sula, Kl.Bashkimi Dibër
240. Tafë Agolli, Kl.Bashkimi Dibër
241. Xhemal Bajati
242. Rasim Xhemali
243. Ismet Zllatku, Kl.Bashkimi Dibër
244. Abdulla Kolonja, delegat i Kolonjës
245. Haxhi Ibrahim Efendiu, Kryetar i Bashkisë së Shkupit
246. Rexhep Voka, Dibër
247. Arif Nallbati, Dibër
248. Vehbi Hatibi, Dibër
249. Muharrem Trenova, Kl. Bashkimi Dibër
250. Murat Piperku, Kl.Bashkimi Dibër
251. Halim Beu, Tetovë
252. Beqir Tërshana, Kl.Bashkimi Dibër
253. Sadik Bej Dibra
254. Haki Manastiri
255. Teki Ypi, Kolonjë
256. Faik Dibra
257. Maj. Ismail Manastiri
258. Shukri Beu…
259. Njazi Beu….
260. Dervish Beu….
261. Ejup Sabri Beu
262. Sali Dohoshishti, Dibër
263. Llazar Siljani
264. Shaqir Jegeni, Dibër
265. Osman Zajmi, Dibër
266. Murad Jakova
267. Xhafer Caka
268. Mehmet Haxhi Spahiu
269. Myfti Kara Rexhepi …..
270. Hamdi Ohri, delegat i Ohrit
271. Hafiz Sherif Palikuqi, hafiz në Dibër e Madhe
272. Sefedin Palikuqi, Dibër e Madhe
273. Qazim Palikuqi, Dibër e Madhe
274. Hysni Palikuqi, Dibër e Madhe
275. Tahir Trena,
276. Shaban Pepa
277. Emin Pasha
278. Mulla Ahmeti
279. 6 delegatë të Vilajetit të Selanikut, (279 -285)
280. 6 delegatë të Vilajetit të Janinës (285 – 291)
281. 4 delegatë të komunitetit hebrej (291 -295)
282. Kajmak Çela, Mat (vetë i katërt) (295 – 299)
283. Familja Hoxholli, Dibër (300 – 305)
284. 5 anëtarë të familjes Markja në Dibër, delegatë e mbrojtës të kongresit.
285. 5 anëtarë të familjes Lleshi në Dibër, delegatë e mbrojtës të kongresit.
Vilajeti i Selanikut dërgoi në kongres 8 (tetë) delegatë.
Vilajeti i Janinës dërgoi gjithshtu 8 (Tetë) delegatë.
Kishte përfaqësues (4) edhe nga komuniteti hebre i Vilajeteve shqiptare të Perandorisë Osmane.
Poshtëshënim
Këtë listë e ka përgatitur studiuesi dibran, Sakip Cami, me rastin e 111-vjetorit të Kongresit të Dibrës.
Për plotësimin e kësaj liste, e cila është pothuajse e plotë, kanë kontribuuar: Prof. Arian Kadiu, Elida Jorgoni, Moisi Murra, Fatos Daci dhe Sakip Cami, me librat dhe studimet e tyre.