Ka qenë e përditëshmja jonë Dita e cila u dha një lajm shumë pritur shqiptarëve për lashtësimë e gjuhës dhe të kombit tonë. Ajo iu referua revistës prestigjioze Science e cila publikoi para pak ditësh një studim për lashtësinë e gjuhëve të realizuar nga Departamenti i Zhvillimeve të Gjuhësisë e Kulturës në Institutin Max P!anck ( Institute for Evolutionary Anthropology) të SH.B.A, duke aktivizuar një grup gjuhëtarësh të përzgjedhur si dhe duke shqyrtuar të dhënat e deritanishme për të gjitha gjuhët e familjes indoevropiane, duke përdorur analizat më moderne, ato të filogjenekikës. Është arritur në përfundimin se gjuha shqipe renditet ndër tri gjuhët më të vjetra indoevropiane. Studimi ka patur një jehonë të madhe në rrethet e gjuhëtarëve shqiptarë, veçanërisht tek mbështetësit e prejardhjes së shqipes nga pellazgjishtja.

Për ne studjuesit, mbështetës të palëkundur të tezës së prejardhjes së shqipes nga pellazgjishtja, ky studim është një inkurajim i fuqiishëm për të shpënë më tej studimet tona. Tashmë është e rëndësishme të arrijmë të sqarojmë se cili është raporti midis gjuhës shqipe dhe këtyre dy gjuhëve të tjera, si dhe raporti i tyre me burmin e përbashkët. Kjo është një çëështje shumë e gjerë, por unë synoj që me këtë shkrim të hedh dritë mbi majën e ajzbergut.

Për djepin, vendin e lindjes së gjuhës parake, mëmës të gjuhëve indoe

vropiane, ky studim ka bërë disa ndryshime krahasuar me studimet e mëparëshme. Ai ndodhet më në Jug të hipotezës së Stepave të Kaukazit dhe më në Verilindje të hipotezës Anatolike.

Kjo gjuhë, në periudhën zanafillëse të saj, ka qenë gjuha e një komuniteti fare të vogël. Duke qenë e lindur ajo ka qenë në një stad shumë të ulët zhvillimi. Ajo ëstë fplur nga ky komunitet për një periudheë mbi 1000 vjeçare. Në këtë periudhë kaq të gjatë kohore ky komunitet do të jetë shumuar. Nga ky shumim ka lindur nevoja për të shfrytëzuar më shumë hapësira të tjera për të plotësuar më mirë nevojat bazë ushqimore. Kjo ka sjellë nisjen e ekspasionit të tyre në kërkim të tokave të reja. Grupe njerëzish me lidhje gjaku, fise, në fillim do të kenë përzgjedhur territiret më të afërta dhe gradualisht nga ky ekspasion janë krijuar venbanime të reja..Të gjithë banorët e këryre venbanimeve të reja kanë patur si guhë atë që patën folur para shpërnguljes, gjunën mëmë. Duke kaluar një kohë të gjatë, larg nga vendlinda e tyre, duke pa paturpërherë e më rrallë komunikim me vendlindjen, kanë filluar diferencat e gjuhës së tyre me atë të mëparshme, të vendlindjes, gjuhën e mëmës. Këto diferenca kanë ardhur si rezultat i vet natyres evolutive të gjuhës, por mu ndet edhe nga zhvillime jo të njëjta të organeve të artikulimit të tingujve midis fiseve. Diferencat e gjuhës së këtyre fiseve, me kalimin e shekujve, janë bërë aq të thekëshme sa të fitonin tiparet e një gjuhe të ndryshme nga gjuha mëmë, por duke ruajtur prej saj elemente rrënjore bazë. Procesi i eksapansionit të fiseve është zhvilluar si një proces zinxhir. Çdo fis, kur shikonte se toka që ai kishte në dispozicion nuk arrinte t ’i përballone më nevojat e tij, shkëputej dhe krijnte diku tjetër venbanim të ri. Këtë eksansion të pandërprerë e favorizonte qënia bosh, e.pa populluar, e sipërfaqeve të mëdha të globit. Krijimi i këtyre venbanimeve të reja,me kalimin e një kohe shumë të gjatë, shpinte gradualisht në krijimin e gjuhëve të reja të cilat sot kanë arritur në 151 të tilla.

Fisi i para që është shkëputur del se kanë qenë ai i anatolianëv, i cili nuk ka patur nevojë të largohet shumë nga vendlindja, pasi ka gjetur kushte të përshtatshme për jetesë po aty pranë vëndlindjes, në Gadishullin e Anadollit. Në periudhën e parë, e cila ka zgjatur me shekuj, ashtu si të gjithë fiset e shkëputura, edhe anatolianët, kanë patur gjuhën e mëmës, Për gjuhët anatoliane si më përfaqësuese është gjuha hitite, e perandorisë hitite. Por edhe kjo gjuhë, me zhdukjen e këtij civilëzimi, u zhduk dhe asnjë prej gjuhëve anatolike nuk flitet më sot. Nga gjuha hitite kanë mbetur mjaft mbishkrime. Ato janë shkruar me një tip alfabeti të quajtur kunieforme. Ka patur tentativa për t ’ i deshifruar, por nuk kemi të dhëna se cila ka qenë natyra e kësaj gjuhe.Duke qenë një gjuhë e vdekur anatolianiaajo nuk ndihmon aspak për të njohur gjuhën mëmë.

Fisi i dytë që shkëputet pas anatolëve ka qënë ai i tokarinëve.Tokarianët janë vendosur pak më larg vendlindjes, duke u shtrirë deri në Azinë Qendrore, në Xinjiang, territor i Kinës. Gjuha e tokarianëve, ashtu si anatoliania, ka qenë gjuha e mëmës. Gradualisht edhe ajo është larguar nga gjuha mëmë,duke u bërë një gjuhë e veçantë. Edhe tokarishtja është zhdukur.Janë gjetur mbishkrime të saj, ku është përdorur një alfabet që rrjedh nga ai sillabik i veriut indian Brahmi. dhe është quajtur brahmi dolikue. Janë bërë deshifrime, por nuk është arritur ndonjë rezulat që t ’i shërbente njohjes së gjuhës mëmë.

Duke qenë fisi i tretë që shkëputet nga gjiri i mëmës,,ilirët,albanianët, shvendosen shumë më larg se dy fiset e shkëputura më parë, anatolianët dhe tokarianët. Ata lëvizin në drejtimin perëndimor, duke u shtrirë nga Mesdheu, Danubi dhe krejt Bregu Lindor i Jonit dhe Adriatikut.

Përcaktimi i gjuhës albanian ( ilirian shqip) si gjuha e tretë me një lashtësi 7ooo vjeçare, na jep mundësinë të shohim realisht lashtësinë e ilirëve në këto troje.

Hostoriografia shqiptare i është përmbajtur tezës se ilirët kanë ardhur në këto troje aty nga fundi i epokës së brobzit dhe kanë gjjetur këtu një popullsi parailire. Mbi kërë fakt historik është mbështetur edhe gjuhësia duke e parë ilirishten si një gjuhë relativisht të re, por që ka përvehtësuar një subsrtrat nga gjuha e parailirëve . Ky studim i fundit e hedh poshtë këtë tezë dhe i sheh ilirët si themelues, përurues të venbanimeve fillestare në këto troje, pra i sheh si autoktonë.

Në kohën kur ilirët janë vendosur në këto troje, ata kanë patur si gjuhë të tyre, atë që kishin edhe fiset e shkëputura para tyre, fiset anatoliane dhe tokarane, pra gjuhën mëmë.

Me kalimin e shekujve edhe ilrët shumohen dhe fillojnë të formojnë grupime sipas lidhjeve të gjakut, fise.. Fise të fuqishme ilire arrijnë të bëjnë edhe shtete, mbretëri, por tendenca e përgjithëshme e tyre ka qenë pavarësia e fiseve, vetqeverisja., prandaj dhe janë krijuar shumë fise ilire.Kjo tendecë pavarësie arrinte deri në përplasje midis fiseve. Pozicioni gjeografik bregedetar, pasuritë natyrore, të qenit një urëkalimi lindje – perëndim, kanë qenë shkak i sulmeve të parreshtura të popujve të tjerë për t ‘ i pushtuar.këto territore. Këtij rrebeshi hordhish të huaja, shumë fise ilire nuk arritën t ‘u rezistonin. Gradualisht ata u asimiluan duke mos ruajtur as gjuhën e tyre. Këtij rreziku permanent, me pushtime dhe prap çlirim, arritën t ‘ u bëjnë ballë vetëm pak fise ilire si arbërit, dardanët, përgjirhësisht ata ilirë që banonin në trojet ku sot flitet shqip., duke mos u shkulur asnjëherë nga trojet e tyre, duke ruajtur kështu të paprekur edhe gjuhën e tyre.

Shumë popuj të tjerë si helënt, latinët etj,gjuha e të cilëve rridhte nga e njëjta gjuhë mëmë me fiset që përmendëm më lart, filluan të vënë dorë mbi gjuhën e tyre të mëmës. Ata përdorën mjete gjuhësore artificiale për t ‘ i bërë gjuhët e tyre flektive.. Vunë dorë edhe në shkrimin e saj. Hartuan alfabete të veçanta, por mbi bazën e alfabetit të gjuhës mëmë. Nuk përdorën më shkrimin linear, si të gjuhës mëmë, por fjalët i ndanin nga njëra – tjetra. Këto gjuhë u bënë gjuhë të administratës dhe kulturës. Ato mësoheshin në shkolla.

Fiset ilire,ajo pjesë e tyre që nuk iu nënshtrua asimilimit të pushtuesëve, ata që banonin territoret ku sot flitet shqip, nuk bënë ndërhyrje në gjuhën e tyre. Ilirët ruajtën po atë gjuhë të mëmës, ashtu si ishte, barbare, si e quajti atë Herodoti. Nuk arritën të bëjnë një alfabet të vetin, por për nevoja dokumentash të shkruara, kanë përdorur alfabete të gjuhëve të tjera, më shpesh të greqishtes së vjetër dhe latinishtes.

Edhe pse gjuha e arbër – dardanëve, si çdo gjuhë, ishte në evoluim të vazhdueshëm, duke mos patur ndërhyrje njerëzore, ajo vazhdoi të ruaj po ato tipare të gjuhës mëmë.për një kohë shumë të gjatë.Pa patur siguri për kohën e saktë, por edhe gjuha e arbër – dardanëvenë filloi të ketë një evoluim më të shpejtuar. Filloi të vërë në përdorim elementet gjuhësore: parashtesa, prapashtesa etj. Duhet të ketë ndodhur pas shek X. Por, ndryshe nga gjuhët e tjera, këto elemente gjuhësore të shqipes lindën natyrshëm, pa asnjën dërhyrje artificiale. të dala nga vet brumi i gjuhës së lashtë të saj. Kështu si parashtesa, prapashtesa, mbaresa etj kanë dalë nga vet fjalët njërrokëshe të vet gjuhës së saj të lashtë, të gjuhës së mëmës.Shem. Prapashtesa at e numrit shumës të emrave: ar(at), fush(at), kodr(at), pish(at) etj, ka trajtën e emrit at( baba) të gjuhës së lashtë të tyre.

Këta faktorë që përmëndëm shkurt më lart, kanë bërë atë që gjuha iliro – shqipe të ketë ruajtur një vazhdimësi të pandërprerë, të ketë mbetur një gjuhë e pavdekshme dhe të ruaj më mirë se dy simotrat e saj më të mëdha,atë anatoliane dhe tokarishte, tiparet e mëmës së tyre. Si e tillë gjuha shqipe është gjuha e vetme që trashëgon tiparet esenciale të gjuhës mëmë..

Po cila ka qenë kjo gjuha mëmë? Cili popull e ka folur atë?

Autorët më të hershëm të antikitetit, duke përfshirë edhe Homeri, janë shprehur se poulli më i vjetër është ai pellazg. Mbi këtë bazë, termi pellazg dhe gjuha pellazgjishte, kanë zënë vend prej kohësh në leteraturën botërore.Nisur nga kjo edhe ne i përmbahemi tezës se gjuha parake, gjuha mëmë, ka qenë ajo pellazge.

Duke qenë se gjuha iliro – shqipe është e vetmja gjuhë e vjetër që vazhdon të jetë e gjallë,

na jep mudësi reale për ta njohur ghuhën mëmë, pellazgjishten e lashtë.

Prej kohësh shumë studjues kanë arritur në përfundimin se emërtime venbanimesh, malesh, lumejsh, fisesh, prendish, personash etj të një hapësire territoriale shumë të gjerë, të banuar nga fiset e para të shkëputur nga trungu mëmë, të cilët flisnin të njëjtën gjuhë, atë pellazge.në vendeve të ndyshme dhe periudha shumë të lashta, kuptohen vetëm me anën e gjuhës së sotme shqipe.

Por këto fakte, edhe pse e përmbajnë në vetvete këtë të vërtetë, nuk janë të mjaftueshme për ta provuar plotësisht vazhdimësinë pellazgo – iliro – shqipe. Duhen materiale të shkruara, vetëm ato e kanë të rregjistruar saktësisht natyrën e pellazgjishtes së lashtë. Dhe fatmirësisht, materiale të tilla ekzistojnë. Në shumë vende janë në ruajtje një numër i madh mbishkrimesh të lashta.dhe kemi mundur të deshifrojmë mjaft prej tyre. Këto mbishkrime janë gjetur në një hapësirë të gjerë duke filluar nga Azia e Vogël,( mbishkrimet frige) Pellgu i Mesdheut, Gadishulli Ballkanik, në Itali( mbishkrimet etruske) e gjetkë. Mjaft nga këto mbishkrime kemi arritur t ‘ i deshifrojmë me gjuhën tonë, sidomos duke u mbështetur në trajtat arkaike të fjalëve të dialektit të gegënishtes..Një fakt i tillë tregon se në të gjithë këtë territor në lashtësi të gjitha fiset që janë ndarë nga trungu ëmë, kanë folur të njëjtën gjuhë, atë të mëmës, pellazgjishten. Tek të gjitha këto mbishkrime është përdorur një shkrim linear, pa ndarje midis fjalëve. Alfabet që është përdorur njihet në leteraturë si alfabeti fenikas. Mbi bazën e këtij alfabeti, me disa ndryshime grafike, janë ndërtuar alfabetet e greqishtes së vjetër, latinishtes, sllavishtes së vjetër etj..

Materiali gjuhësor i këtyre mbishkrimeve na ka dhënë mundësinë të dallojmë qartë tiparet kryesore të pellazgjishtes. Pellazgjishtja i ka patur fjalët njërrokjore. Trajtat e tyre kanë qenë të ngurta, pasi ajo nuk i ka përdorur mjetet gjuhësore të cilat u jain fjalëve ndryshueshmëri, siç janë parashtesat, prapashtesat, mbaresat, nyjet. Këto fjalë njërrokëshe të pellazgjishtes i kemi sot në gjuhën shqipe ose gati identike, ose si rrenjë të fjalëve. shem: a ( asht), at( baba), am ( nënë),ar ( arë) ur ( urë), di ( me ditë), zi ( i zi) keq ( keq) . Një pasqyrë të plotë të këtyre fjalëve njëokëshe të pellazgjishtes i gjeni në Fjalorin Pellazgjisht – Shqip, të botuar kohët e fundit.

Si konkluzion themi se kemi të bëjmë me një gjuhë të vetme.pellazgo – iliro- shqipe. Në zanafillë, në lindje të saj, ajo është quajtur pellazgjishte, nga emërtimi pellagë i folësve të saj. Po këtë gjuhë, pellazgjishten, e folën ilirët, prandaj u quajt ilirishte. Gjuhën e ilirëve folën arbërit dhe më pas shqiptarët, prandaj u quajt arbërishte – shqipe. Por kjo vijimësi e pandërprerë gjuhësore pellazgo – ilirro – shqipe, ka qenë në një evoluim të pandërprerë , që ka arritur në trajtën që ka sot gjuha jon ëshqipe. Kjo na jep të drejtën që ta quajmë gjuhën tonë shqipe si trahëgimtaren legjitime të pellazgjishtes, të mëmës së gjuhëve

Për albanologjinë zyrtare, ky studim qe si një rrufe në qiell të pastër.Ai i ka hutuar sepse ja u plasi atë tollombace skepticizmi dhe mosbesimi për lashtësinë e gjuhës dhe të kombit tonë. Me kokën ulur, ata nuk duhet të mos humbasin më kohë, por të marrin masa për të oranizuar sa më shpejt të jetë e mundur, një Kuvend të përmasave Ndërkombëtare me qëllim konfirmimin e kësaj lashtësie të gjuhës dhe kombit tonë të vonuar kaq shumë kohë vetëm për faj të tyre.