~Lulzim Osmanaj
NJË HISTORI RAJONALE 1300-362 para Krishtit
~Tre fiset Doriane të Hylleis, Dymanes dhe Pamphyloi, ekzistenca e të cilëve në Spartë dëshmohet drejtpërdrejt për herë të parë dhe të vetme nga Tyrtaios (fr. 19.😎, pothuajse me siguri i bashkuan forcat përpara marshimit të gjatë në jug.
♤Pika e tyre më e mundshme e origjinës së menjëhershme është rajoni iliro-epirot i Greqisë veriperëndimore, i cili në pjesën më të madhe kishte qenë i paprekur nga qytetërimi mikenas; disa kanë parë një lidhje etimologjike midis emrave Hylleis dhe Illyria.
◇Por Dorianët mund të jenë shtyrë dhe madje të jenë bashkuar nga popuj nga më në veri. (Dikush mendon për qeramikën e punuar me dorë të përmendur në kapitullin 6.) Etimologjia e ‘Dorianëve’ është e paqartë, por lidhja e tyre e supozuar me Dorisin në Greqinë qendrore ndoshta u shpik ose të paktën u zgjerua nga propaganda e mëvonshme që në shekullin e shtatë. (Tyrtaios fr. 2.14).
PAUL CARTLEDGE
———————————————————————————
GARAT E EVROPËS
KRETANËT TË NGJASHËM ME SHQIPTARËT
Banorët e gjallë të Kretës ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme nga grekët kontinental, 131 Ata janë më të gjatë, me shtat mesatar 169 cm. dhe mezocefalik, me një indeks mesatar cefalik prej 79. Në disa rrethe, si në Pedhiadhë, mesatarja është në fakt në kufirin e sipërm të dolikocefalisë, në 77. Kokat e Kretanëve mezoqefalë janë po aq të mëdha sa ato të nordikëve apo Atlantiko-Mesdhetarëve; një gjatësi mesatare prej 193 mm dhe një gjerësi prej 149 mm., karakterizon grupin me një mesatare të indeksit 77.
Në përmasat e fytyrës dhe të hundës, Kretasit ngjajnë me grekët. Megjithatë, ata janë disi më bjonde; vetëm 35 për qind kanë sy kafe të pastër, ndërsa rreth 7 për qind kanë sy të çelur ose kryesisht të hapur; pjesa tjetër përzihet, me përzierje të errët në pjesën më të madhe. Rreth 25 për qind kanë flokë të zinj dhe rreth 50 për qind ngjyrë kafe të errët; 10 për qind janë ngjyrë kafe të çelur ose bionde, pjesa tjetër kafe mesatare. Si te shqiptarët dhe jo te shumica e grekëve kontinental, mjekra është shumë më e lehtë; 40 për qind kanë mustaqe bionde ose kafe të lehta, me një numër të barabartë të zi ose kafe të errët. Rreth një e gjashta kanë ngjyrë kafe të hapur deri në të bardhë shumë brune.
Një grup i veçantë, Sfakiotët, që jetojnë pranë skajit perëndimor të anës jugore të ishullit, ndryshojnë nga Kretasit e tjerë në një numër karakteresh; ato janë shumë të gjata, me shtat mesatar 175 cm, dhe meso- deri në nënbrakicefalik, me një indeks cefalik mesatar 81,6. Ata kanë koka veçanërisht të mëdha, me një gjatësi mesatare prej 191 mm. dhe gjerësi 155 mm.; fytyrat e tyre janë më të gjata se të tjerat, dhe po aq të gjera apo më të gjera. Llojet morfologjikisht dinarike janë të zakonshme midis tyre; ata mund të krahasohen me malazezët dhe gegët më veriorë. Sipas supozimit të përgjithshëm të autoriteteve në Kretë, Sfakiotët janë pasardhës të pjesshëm të Dorianëve që pushtuan ishullin në fund të periudhës Minoane. Ka shumë të ngjarë që disa prej tyre të ngjajnë me tipin tradicional spartan. Ato mund të nxirren vetëm nga veriu, nga rajoni në të cilin u formua dega më e madhe e racës dinarike.
Kretasit e gjallë janë në pjesën më të madhe Atlanto-Mesdhetare dhe nuk ka pasur asnjë migrim post-dorian në ishull që mund të kishte sjellë një lloj të tillë në numër të madh. I vetmi shpjegim logjik i pranisë së saj në Kretë, i formuar në bazë të të dhënave të disponueshme, është se disa prej ky element ekzistonte në Kretë në Minoan, ndoshta në pjesën më të madhe të mesit dle dhe Minoan i Vonë, kohët; që migrimet nga kontinenti grek në koha e kolapsit Minoan mund të ketë sjellë më shumë.
Fakti që një numër më i madh i Kretanëve janë biondë
131 Hawes, C. H., ARBS, vëll. 14, 1909-10, fq 258-280; RBAA, suplement, 1910.
Luschan, F. von, ZFE, vëll. 45, 1913, fq 21-393.
Rosinski, B., Kosmos, vëll. 50, 1925, fq. 584-637.
Schiff, F., ZFE, vëll. 46, 1914, f. 8-13.