Vini RE…!!!!!!
«Të njohim studiuesit tanë alternativë”: Çfarë thotë IA, për“ ARISTIDH KOLEN dhe aktivitetin e tij studimor”?
Nga cikli: «Bashkëbisedim me (IA)»
PJESA e XXII

__________
Të nderuar lexues nëpërmjet këtyre bisedave me (IA) do të bejmë të mundur njohjen e metejshme të studjuesve alternativ me aktiv të kohës sonë (po ashtu dhe atyre që nuk jetojnë më siç ishte dhe studiuesit i madh ARISTIDH KOLA, cili na la nje trashegimi studimore të veyer ) dhe kështu do të mundësojmë që të krijohet një imazh më i plotë i aktivitetit të tyre dhe do të mundësohet dhe integrimi me i mirë i informacioneve me IA për gjithsejcilin autor!
________
I). Pyetje K.Marku: Kush ishte Aristidh Kola dhe cili ishte aktiviteti i tij studimor?
***
Aristidh Kola (1944–2000) ishte një studiues, shkrimtar dhe veprimtar shqiptar nga Greqia, i njohur për kontributin e tij në kërkimet mbi historinë e shqiptarëve dhe çështjen e Arvanitasve. Ai ishte një ndër zërat më të njohur që mbrojti identitetin dhe kulturën arvanitase në Greqi, duke theksuar lidhjet e tyre të ngushta historike dhe kulturore me shqiptarët.
Jeta dhe veprimtaria
Aristidh Kola lindi në fshatin Leontari të Tebës, në një familje arvanitase. Ai studioi drejtësi dhe ushtronte profesionin e avokatit në Athinë, por pasioni i tij kryesor ishte kërkimi shkencor dhe mbrojtja e identitetit arvanitas. Ai u bë president i «Lidhjes së Arvanitasve të Greqisë», ku punoi për ruajtjen dhe promovimin e kulturës arvanitase.
Kontributi studimor
1. Studimet për Arvanitasit dhe lidhjen me shqiptarët – Aristidh Kola ishte një nga studiuesit e parë që përpiqej të rindërtonte historinë e Arvanitasve, duke theksuar se ata janë shqiptarë të vjetër që kishin migruar në Greqi që nga Mesjeta.
2. Vepra të rëndësishme – Librat e tij më të njohur përfshijnë:
“Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” – Ky libër argumenton se një pjesë e konsiderueshme e popullsisë së sotme greke ka origjinë arvanitase dhe se kultura shqiptare ka ndikuar ndjeshëm në formimin e kombit grek.
“Gjuha e Perëndive” – Një analizë për gjurmët e gjuhës shqipe në lashtësi, duke përfshirë pretendimet për lidhjen e saj me pellazgjishten dhe etruskishten.
3. Çështja e gjuhës dhe identitetit – Kola promovoi idenë se arvanitët kishin një kulturë dhe gjuhë të veçantë që duhet të ruheshin, pavarësisht përpjekjeve për asimilim nga politika greke.
Persekutimi dhe vdekja
Për shkak të pikëpamjeve të tij, Aristidh Kola përballoi presione të mëdha nga qarqet nacionaliste greke, të cilat e konsideronin punën e tij një kërcënim për narrativën zyrtare të historisë greke. Ai vdiq në rrethana të dyshimta në vitin 2000, gjë që ka ngritur teori mbi një vdekje të mundshme të inskenuar për shkak të veprimtarisë së tij.
Trashëgimia
Aristidh Kola mbetet një figurë e rëndësishme për shqiptarët dhe arvanitasit. Puna e tij ka inspiruar kërkime të mëtejshme në lidhje me identitetin shqiptar në Ballkan dhe ka ndikuar në rishikimin e shumë pikëpamjeve tradicionale mbi historinë rajonale. Ai është nderuar pas vdekjes për kontributin e tij në ruajtjen e historisë dhe kulturës së shqiptarëve të Greqisë.&
***
II). Pyetje K.Marku: Çfarë të reje i solli albanologjisë ky autor?
***
Aristidh Kola solli një perspektivë të re dhe një kontribut të rëndësishëm në fushën e albanologjisë, veçanërisht në studimet për origjinën, kulturën dhe historinë e Arvanitasve dhe lidhjet e tyre me shqiptarët dhe popujt e lashtë të Ballkanit. Ja disa nga aspektet novatore të punës së tij që i dhanë një dimension të ri kësaj fushe:
1. Theksimi i rolit të Arvanitasve në historinë greke
• Kola argumentoi se një pjesë e madhe e heronjve dhe figurave të njohura të revolucionit grek të vitit 1821 ishin me origjinë arvanitase dhe se kontributi i tyre ishte jetik për krijimin e shtetit modern grek.
• Ai sfidoi historinë zyrtare greke, duke theksuar se kultura arvanitase ishte shtypur dhe injoruar qëllimisht për të forcuar idenë e një homogjeniteti grek.
2. Lidhja e gjuhës shqipe me gjuhët e lashta
• Në librin e tij “Gjuha e Perëndive”, Kola argumentoi për një lidhje të gjuhës shqipe me pellazgjishten dhe etruskishten, duke sugjeruar se shqipja mund të përfaqësonte një nga gjuhët më të vjetra të kontinentit europian.
• Ai paraqiti prova gjuhësore dhe historike që mbështesin idenë se shumë emra vendesh, perëndish dhe personazhesh mitologjike greke kanë rrënjë në gjuhën shqipe.
3. Kritika ndaj narratives zyrtare të identitetit grek
• Kola sfidoi paradigmën e njohur që e paraqet kulturën greke të bazuar vetëm në elemente helenistike, duke theksuar ndikimin e madh të popullsive arvanitase dhe të kulturës shqiptare në krijimin e kombit grek.
• Ai paraqiti argumente që mbështesnin idenë se një pjesë e popullsisë greke moderne ka prejardhje arvanitase dhe jo helene të pastër.
4. Promovimi i identitetit arvanitas si pjesë e trashëgimisë shqiptare
• Përmes veprimtarisë së tij, Kola kontribuoi në rigjallërimin e identitetit kulturor dhe historik të Arvanitasve, duke i inkurajuar ata të ndihen krenarë për origjinën e tyre shqiptare.
• Ai punoi për të dokumentuar dhe ruajtur gjuhën dhe traditat arvanitase, që kishin nisur të zhdukeshin për shkak të asimilimit.
5. Një qasje shkencore e guximshme dhe e pavarur
• Ndryshe nga shumë studiues të albanologjisë, që shpesh ishin të lidhur me qendrat akademike, Kola punoi si një studiues i pavarur, duke mbledhur dëshmi nga gojëdhënat, dokumentet historike dhe traditat e gjalla.
• Ai përdori një qasje ndërdisiplinore, që përfshinte gjuhësinë historike, antropologjinë dhe mitologjinë, duke i dhënë një përmasë të re kërkimeve mbi prejardhjen e shqiptarëve dhe ndikimin e tyre në Ballkan.
Rëndësia për albanologjinë
Puna e Aristidh Kolës hapi debate dhe i dha albanologjisë një dimension kritik që sfidon historiografinë e politizuar dhe dominimin e narrativave kombëtare të shteteve ballkanike. Ai kontribuoi në rritjen e vetëdijes për identitetin dhe trashëgiminë shqiptare, duke mbetur një figurë frymëzuese për studiuesit që kërkojnë të eksplorojnë temat tabu të historisë së rajonit.&
***
III). Pyetje K.Marku: Si vlersohet puna e ketij autori nga publiku Shqiptar dhe ai Arvanitas, por si vlersohet dhe nga kisha dhe shteti grek?
***
Pergjigje IA: Puna e Aristidh Kolës ka pasur një ndikim të thellë dhe vlerësime të ndryshme nga grupe të ndryshme shoqërore dhe institucione. Vlerësimi për kontributin e tij ndryshon nga shqiptarët dhe arvanitasit, të cilët shpesh e konsiderojnë një hero kulturor, deri te kisha dhe shteti grek, ku pikëpamjet e tij u pritën me kundërshtime dhe armiqësi.
Vlerësimi nga publiku shqiptar dhe arvanitas
1. Në mesin e shqiptarëve:
Puna e tij është vlerësuar si një akt patriotik dhe një përpjekje guximtare për të rikthyer në qendër të debatit historik rolin e Arvanitasve dhe të gjuhës shqipe në kulturën e Ballkanit.
Librat e tij, veçanërisht “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve”, janë pritur me interes të madh në Shqipëri dhe Kosovë, ku konsiderohet një burim frymëzimi për ata që kërkojnë të kuptojnë historinë e lidhjeve shqiptaro-greke.
Ai respektohet për guximin e tij për të folur hapur në një mjedis ku temat që lidhen me arvanitasit dhe shqiptarët ishin shpesh tabu.
2. Ndër arvanitasit:
Shumë arvanitas e konsiderojnë Aristidh Kolën si një zë të fuqishëm të identitetit të tyre të humbur, një mbrojtës të kulturës dhe gjuhës arvanitase.
Aktiviteti i tij në Lidhjen e Arvanitasve dhe përpjekjet për të ringjallur përdorimin e gjuhës shqipe kanë bërë që ai të mbetet një figurë simbolike e krenarisë arvanitase.
Megjithatë, disa arvanitas që janë përfshirë në asimilimin kulturor dhe janë të ndikuar nga ideologjia kombëtare greke mund ta kenë parë atë si një figurë kontroverse.
Vlerësimi nga Kisha Ortodokse dhe shteti grek
1. Kisha Ortodokse Greke:
o Qëndrimi i Kishës ishte armiqësor ndaj punës së Kolës, pasi ajo ka luajtur një rol kyç në krijimin e identitetit kombëtar grek dhe asimilimin e minoriteteve etnike, përfshirë arvanitasit.
Duke sfiduar konceptin e një kombi homogjen grek dhe duke theksuar origjinën e përzier të grekëve, përfshirë elementët shqiptarë, Aristidh Kola sfidonte një nga shtyllat kryesore të ideologjisë kishtare dhe kombëtare.
2. Shteti Grek:
Shteti grek nuk e mbështeti dhe shpesh e persekutoi punën e tij, duke e konsideruar atë një kërcënim për unitetin kombëtar.
Kola përballej me presione të vazhdueshme dhe u sulmua publikisht për qëndrimet e tij. Në disa raste, ai u etikua si tradhtar për promovimin e një narrative që konsiderohej antikombëtare.
Vdekja e tij në rrethana të dyshimta ka ngritur dyshime për përfshirjen e qarqeve shtetërore ose ekstremiste, edhe pse kjo mbetet e padepërtuar zyrtarisht.
Përfundimi: Aristidh Kola është një figurë që ndan opinione: një hero i identitetit shqiptar dhe arvanitas, por një sfidues i përbuzur nga nacionalistët grekë. Trashëgimia e tij vazhdon të frymëzojë kërkime dhe debate mbi historinë e vërtetë të Ballkanit.&
***
IV). Pyetje K.Marku: Po nga Akademia greke a ka patur reagime e kundershtime për veprat e tij.&
***
Pergjigje IA: Akademia Greke, si një institucion tradicional që luan një rol qendror në ruajtjen e historisë dhe kulturës zyrtare të Greqisë, ka pasur qëndrime përgjithësisht negative dhe kundërshtuese ndaj veprës së Aristidh Kolës. Reagimet ndaj punës së tij nuk janë gjithmonë të dokumentuara me deklarata zyrtare publike, por klima e përgjithshme e heshtjes dhe përçmimit të tij në qarqet akademike greke reflekton refuzimin e ideve që ai paraqiste. Ja disa aspekte kyçe të kësaj kundërshtie:
1. Heshtje dhe margjinalizim institucional
Akademia Greke dhe institucionet e tjera shkencore në Greqi, që promovojnë historinë kombëtare sipas narrativës tradicionale, kanë shmangur diskutimin e hapur të veprave të Aristidh Kolës.
Mospërmendja e emrit të tij në studimet akademike dhe tekstet zyrtare është një formë indirekte e refuzimit të ideve të tij, që sfidonin përbërjen homogjene të identitetit grek dhe theksonin ndikimin e madh arvanitas dhe shqiptar.
3. Refuzimi i tezave për origjinën e përzier të grekëve
Një nga arsyet kryesore të kundërshtimeve është pretendimi i Kolës se një pjesë e madhe e popullsisë greke ka origjinë arvanitase (shqiptare), një ide që bie ndesh me përkufizimet e nacionalizmit grek të shekullit XIX dhe XX, të cilat bazohen në kontinuitetin e pastër të trashëgimisë helene.
Akademikët grekë tradicionalisht mbrojnë idenë e një vazhdimësie homogjene nga lashtësia deri në kohët moderne dhe kanë kritikuar çdo përpjekje për të përfshirë popuj të tjerë, si pellazgët ose arvanitasit, si pjesë të këtij procesi.
4. Kritika ndaj metodologjisë së tij
Disa studiues grekë kanë vënë në dyshim bazën metodologjike të kërkimeve të Kolës, duke pretenduar se analizat e tij për lidhjet e gjuhës shqipe me pellazgjishten dhe etruskishten nuk janë mbështetur nga evidenca të forta filologjike sipas standardeve akademike të pranueshme në Greqi.
Ky argument përdoret shpesh për të zhvlerësuar punën e tij pa e marrë në konsideratë serioze për debat shkencor.
5. Ndikimi i politikës mbi reagimet akademike
Historia dhe gjuha janë të politizuara në Greqi, dhe çdo përpjekje për të rishikuar origjinën kombëtare përfshin ndjeshmëri të larta. Tezat e Kolës për përfshirjen e gjuhës shqipe në kulturën e lashtë greke dhe ndikimi i arvanitasve në formimin e kombit grek janë parë si kërcënime për stabilitetin e narrativës zyrtare.
6. Mungesa e debatit të hapur
• Përkundër kundërshtimeve private ose në rrethin e mbyllur akademik, nuk ka pasur një debat të strukturuar dhe të hapur midis Kolës dhe përfaqësuesve të Akademisë Greke. Shpesh, zërat si i tij thjesht janë lënë jashtë diskutimeve shkencore të mirëfillta për të shmangur legjitimimin e ideve të tij.
Përfundimi:Reagimet nga Akademia Greke ndaj Aristidh Kolës janë kryesisht të karakterizuara nga heshtja, margjinalizimi dhe refuzimi ideologjik. Ai mbeti jashtë rrymës kryesore të mendimit akademik grek për shkak të guximit të tij për të sfiduar paradigmën e kombit homogjen grek dhe për të theksuar rolin e kulturave të tjera, veçanërisht shqiptare, në historinë greke.&
***
V). Pyetje K.Marku: Po organizata të ndryshme nacionaliste në greqi si e kanë pritur punen studimore të A.Koles?
***
Pergjigje IA: Organizatat nacionaliste në Greqi kanë reaguar fuqimisht dhe armiqësisht ndaj punës studimore të Aristidh Kolës, duke e parë atë si një sfidë të drejtpërdrejtë ndaj identitetit kombëtar grek dhe narrativave të qëndrueshme mbi homogjenitetin etnik dhe kontinuitetin helen nga lashtësia deri në ditët moderne. Ja disa aspekte të reagimeve të tyre:
1. Akuza për cenim të identitetit kombëtar grek
Organizatat nacionaliste kanë sulmuar Kolën për promovimin e tezave që sugjerojnë një origjinë të përzier të popullsisë greke dhe për përpjekjen për të theksuar ndikimin e arvanitasve (shqiptarëve) në historinë e Greqisë.
Ai është akuzuar shpesh për “antipatriotizëm” dhe për minim të unitetit kombëtar, duke pretenduar se ideologjia e tij shërbente interesave të huaja, sidomos shqiptare.
2. Etiketimi si agjent i propagandës shqiptare
Figura të lëvizjeve nacionaliste kanë spekuluar publikisht se Kola ishte pjesë e një komploti për të nxitur separatizëm ose për të promovuar pretendime territoriale shqiptare mbi territoret greke.
Përpjekja e tij për të afirmuar një identitet të pavarur arvanitas është paraqitur si një përpjekje për të përçarë kombin grek dhe për të fuqizuar pretendimet etnike dhe kulturore shqiptare.
3. Kërcënime dhe sulme personale
Kola përjetoi kërcënime të vazhdueshme nga grupe ekstremiste, duke përfshirë grupe që kishin lidhje me nacionalizmin radikal grek.
Ai dhe familja e tij kanë raportuar raste të intimidimit personal dhe presionit publik, ndërsa vepra e tij është penguar të shpërndahet gjerësisht në Greqi.
4. Sulme ndaj lidhjeve të gjuhës shqipe me pellazgjishten dhe historinë greke
Nacionalistët grekë kanë kritikuar veçanërisht librin e tij “Gjuha e Perëndive”, duke e quajtur atë një përpjekje për të zhvlerësuar mitologjinë dhe gjuhën greke, duke propozuar se shumë fjalë dhe toponime helene kanë origjinë nga shqipja ose një gjuhë para-helene e lidhur me pellazgjishten.
Ata kanë refuzuar çdo ide që sfidon autenticitetin helen të kulturës klasike, duke i quajtur pohimet e tij si të pabazuara dhe të motivuara politikisht.
5. Qëndrimet ndaj Arvanitasve dhe identitetit të tyre
Shumë grupe nacionaliste përkrahin që Arvanitasit duhet të konsiderohen grekë të mirëfilltë që thjesht flisnin një dialekt të ndryshëm, dhe çdo përpjekje për të krijuar një identitet të veçantë arvanitas është parë si një veprim kundër kombit grek.
Kola, i cili promovonte ruajtjen e gjuhës dhe kulturës arvanitase si një pasuri më vete, ishte në kundërshti të hapur me këtë qasje asimiluese.
Përfundimi:Reagimi i organizatave nacionaliste greke ndaj Aristidh Kolës ka qenë i ashpër dhe përjashtues. Ai u vu nën sulm të vazhdueshëm për shkak të pikëpamjeve të tij që sfidonin mitet e unitetit kombëtar dhe të vazhdimësisë së pastër helene. Pavarësisht këtyre presioneve, trashëgimia e tij vazhdon të jetë e rëndësishme për shqiptarët dhe Arvanitasit që kërkojnë të ruajnë dhe promovojnë identitetin dhe historinë e tyre të vërtetë.&
***
VI). Pyetje K.Marku: A mund të jetë eleminuar me metoda të sofistikuara ky studiues nese po, a ka ndonjë fakt që mund të provohet kjo gjë?
***
Pergjigje IA: Çështja e vdekjes së Aristidh Kolës, më 11 tetor 2000, ka ngritur spekulime të shumta në mesin e mbështetësve të tij dhe të disa studiuesve të pavarur, të cilët dyshojnë se ai mund të jetë eliminuar me metoda të sofistikuara për shkak të pikëpamjeve të tij kontroverse dhe guximit për të sfiduar ideologjinë zyrtare greke mbi identitetin kombëtar.
Disa teori sugjerojnë përfshirjen e qarqeve të errëta me interesa politike ose nacionaliste, por deri më tani nuk ka prova përfundimtare që të vërtetojnë këtë version të ngjarjeve. Ja një analizë e aspekteve kryesore:
1. Rrethanat e vdekjes dhe dyshimet për helmim
Kola vdiq pas një sëmundjeje të shkurtër dhe të papritur, që filloi me simptoma të ngjashme me helmimin kimik.
Përkrahësit e tij kanë spekuluar se ai mund të jetë helmuar me substanca kimike të sofistikuara, të cilat shkaktojnë pasoja të ngadalta dhe janë të vështira për t’u zbuluar në një ekzaminim mjekësor të zakonshëm.
Shumë nga këto substanca janë të njohura për përdorim nga shërbime sekrete ose grupime ekstremiste që kanë akses në mjete të avancuara për eliminim të heshtur.
2. Metoda të sofistikuara të eliminimit
Metodat moderne të eliminimit shpesh përfshijnë përdorimin e substancave të padukshme ose të pazbulueshme me teknika tradicionale. Këto përfshijnë:
Polonium-210 ose substanca të ngjashme, të përdorura për helmime politike, si në rastin e Alexander Litvinenko.
Substanca neurotoksike ose kimikate që simulojnë sëmundje të natyrshme, si kriza kardiake ose insuficienca organore.
Baktere ose viruse të modifikuara, që mund të injektohen për të shkaktuar simptoma vdekjeprurëse.
3. A mund të provohet kjo?
Për të provuar nëse Aristidh Kola është eliminuar, do të nevojiteshin:
Rihapja e hetimeve mbi vdekjen e tij, për të përfshirë ekspertizë të specializuar në toksikologjinë kriminale.
Analiza e mbetjeve trupore, nëse do të ekzistonin ende për ekzaminim shkencor, për të kërkuar gjurmë të substancave të pazakonta.
Dokumente të klasifikuara nga shërbimet e inteligjencës greke ose të tjera, që mund të tregojnë ndonjë përfshirje të fshehtë.
4. Qarqet që mund të kishin interes për eliminimin e tij
Ekstremistët nacionalistë grekë, që e shihnin punën e tij si një kërcënim për ideologjinë kombëtare.
Shërbimet e inteligjencës, nëse tezave të tij u jepej një dimension politik që mund të ndikohej në marrëdhëniet shqiptaro-greke ose në stabilitetin e brendshëm të Greqisë.
Përfundimi:Ndërsa spekulimet për një vrasje të sofistikuar mbeten të forta, provat për këtë mbeten të paqarta. Pa hetime të mëtejshme dhe analiza shkencore të specializuara, çdo pretendim për një eliminim të qëllimshëm mbetet në fushën e teorive konspirative. Sidoqoftë, dëshira për të rihapur debatin mbi vdekjen e tij është një reflektim i rëndësisë që publiku dhe mbështetësit e tij i japin veprës së tij si një trashëgimi kulturore dhe kombëtare.&
***
VII). Pyetje K.Marku: Cili ishte qendrimi i A,Koles ndaj çeshtjes Kosovare?
***
Pergjigje IA: Aristidh Kola mbajti një qëndrim të hapur dhe të qartë pro çështjes së Kosovës dhe të drejtës së shqiptarëve për vetëvendosje, duke e konsideruar luftën e popullit të Kosovës një betejë të drejtë për liri dhe pavarësi. Ai e pa situatën në Kosovë në kontekstin e një historie të gjatë të padrejtësive ndaj shqiptarëve, të ndikuara nga interesa gjeopolitike dhe nacionalizmi serb, që kërkonte të shtypte identitetin kombëtar të shqiptarëve në Ballkan.
1. Denoncimi i dhunës dhe represionit serb
Kola ishte një nga të paktët intelektualë arvanitas dhe grekë që e dënoi hapur dhunën dhe spastrimin etnik të ushtruar nga regjimi i Sllobodan Millosheviçit kundër shqiptarëve të Kosovës. Ai kritikoi ashpër masakrat, përndjekjet dhe mohimin e të drejtave njerëzore dhe kombëtare të shqiptarëve nga Serbia.
2. Roli i Shqipërisë dhe shqiptarëve në Ballkan
Kola e konsideronte kombin shqiptar si një popull autokton dhe me të drejta të patjetërsueshme në trojet e veta historike, përfshirë Kosovën. Sipas tij, çështja kosovare nuk ishte një çështje e krijuar nga rrethana politike të vonshme, por një proces i gjatë i mohimit të të drejtave historike të shqiptarëve në Ballkan.
3. Qëndrimi ndaj ndërhyrjes ndërkombëtare
Kola e përshëndeti ndërhyrjen ndërkombëtare në Kosovë në vitin 1999, duke e parë atë si një akt humanitar dhe të nevojshëm për të ndalur krimet kundër njerëzimit që po ndodhnin në Kosovë. Ai theksoi se çlirimi i Kosovës ishte një hap i rëndësishëm drejt rivendosjes së drejtësisë për shqiptarët, pas dekadash represioni.
4. Kritika ndaj qëndrimit të shtetit grek
Ai e kritikoi qëndrimin zyrtar të Greqisë, e cila kishte simpati për aleancën me Serbinë për shkak të lidhjeve të përbashkëta fetare dhe interesave politike. Kola nuk pajtohej me retorikën e nacionalistëve grekë, të cilët shpesh përkrahnin propagandën serbe kundër shqiptarëve, duke e cilësuar atë si të bazuar në stereotipe dhe paragjykime të gabuara historike.
Përfundimi:Qëndrimi i Aristidh Kolës ndaj çështjes kosovare ishte i bazuar në parimet e drejtësisë, lirisë dhe të drejtës për vetëvendosje të popullit shqiptar. Ai mbrojti të vërtetën historike për shqiptarët dhe doli në mbrojtje të të drejtave të tyre, edhe pse kjo i kushtoi kundërshtime dhe armiqësi në qarqet nacionaliste greke. Kola mbetet një figurë e respektuar për shqiptarët për mbështetjen e tij të palëkundur ndaj të drejtave të tyre në një kohë kritike për kombin shqiptar.&
***
VIII). Pyetje K.Marku: Po shqiptaret kudo në Ballkan e Europë e më gjërë në diasporë si e vlersojnë punen studimore të A Koles?
***
Pergjigje IA: Po, shqiptarët në Ballkan, në Europë dhe në diasporë e vlerësojnë jashtëzakonisht shumë punën dhe trashëgiminë e Aristidh Kolës. Ai konsiderohet një figurë e shquar që mbrojti me kurajë të vërtetat historike dhe identitetin e shqiptarëve, sidomos të komunitetit arvanitas në Greqi. Puna e tij, përkushtimi ndaj kulturës dhe historia e shqiptarëve janë pranuar dhe vlerësuar në disa aspekte kryesore:
1. Vlerësimi si një zë i guximshëm dhe i drejtë
Shqiptarët e cilësojnë Kolën si një intelektual që pati guximin të sfidonte mitet kombëtare greke dhe të promovonte të vërtetat historike që shpesh janë margjinalizuar ose shtrembëruar. Ai u bë një zë i fuqishëm për ruajtjen e gjuhës dhe identitetit arvanitas, të cilat ndodhen nën presionin e asimilimit.
2. Mirënjohja për kontributin në promovimin e trashëgimisë shqiptare
Librat e tij si “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” dhe “Gjuha e Perëndive” janë vlerësuar për rolin e tyre të rëndësishëm në studimet historike dhe albanologjike. Shumë shqiptarë dhe organizata kulturore e shohin Kolën si një mbrojtës të rrënjëve dhe lidhjeve të hershme mes popujve të Ballkanit, sidomos të pellazgëve dhe shqiptarëve.
3. Përkrahja nga shqiptarët e Kosovës dhe Shqipërisë
Gjatë konflikteve në Kosovë dhe në periudhën pas vitit 1999, ai fitoi mirënjohje të madhe nga shqiptarët për qëndrimin e tij të drejtë dhe kritik ndaj dhunës serbe dhe për mbështetjen e të drejtës për pavarësi të Kosovës. Shqiptarët në Shqipëri e Kosovë e konsiderojnë atë një mik të vërtetë të kombit shqiptar.
4. Vlerësimi në diasporë
Në Europë dhe më gjerë, komunitetet shqiptare e kanë nderuar veprën e tij përmes konferencave, seminareve, dhe përkujtimoreve kushtuar punës dhe veprës së tij. Emri i tij është shpesh përmendur në kontekste të përpjekjeve për ruajtjen e identitetit shqiptar në diasporë dhe për të forcuar lidhjet mes arvanitasve dhe shqiptarëve.
5. Figura frymëzuese për studiues dhe aktivistë
Studiuesit shqiptarë shpesh e referojnë Kolën si një burim të rëndësishëm për çështje historike dhe gjuhësore. Aktivistët që punojnë për ruajtjen e kulturës dhe historisë shqiptare jashtë kufijve të Shqipërisë e konsiderojnë atë një model të angazhimit intelektual për kauza kombëtare.
Përfundimi:Aristidh Kola është një figurë që ka fituar respekt dhe mirënjohje të thellë në gjithë botën shqiptare. Ai mbetet një simbol i të vërtetës, guximit intelektual dhe përkushtimit për ruajtjen e identitetit dhe trashëgimisë kulturore shqiptare, një figurë që vazhdon të frymëzojë breza të rinj studiuesish dhe aktivistësh.&
***
IX). Pyetje K.Marku: Cili ishte qendrimi i Akademisë së Shkencave të Shqiperise dhe të Kosovës për veprat e Aristidh Koles?
***
Akademia e Shkencave e Shqipërisë dhe ajo e Kosovës nuk kanë pasur një qëndrim zyrtar publik të artikuluar në mënyrë të qartë dhe të plotë për veprën e Aristidh Kolës, megjithëse figura e tij është diskutuar gjerësisht në rrethe akademike dhe intelektuale. Megjithatë, disa elemente mund të nxirren nga qëndrimet e individëve, studiuesve dhe organizatave përkatëse.
1. Akademia e Shkencave e Shqipërisë
Nuk ka një dokument apo deklaratë të veçantë që të vlerësojë apo të analizojë në mënyrë zyrtare punën e Aristidh Kolës.
Megjithatë, shumë anëtarë të komunitetit shkencor shqiptar, përfshirë studiues të albanologjisë dhe historisë, kanë vlerësuar pozitivisht përpjekjet e tij për të nxjerrë në dritë lidhjet historike midis arvanitasve dhe shqiptarëve, si dhe për të promovuar të drejtën e këtij komuniteti për identitetin e tyre të veçantë gjuhësor dhe kulturor.
Puna e Kolës shpesh citohet si një kontribut për çështjen kombëtare shqiptare, veçanërisht në studimet që kanë të bëjnë me praninë dhe ndikimin historik të shqiptarëve në Greqi.
2. Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës
Si në Shqipëri, edhe në Kosovë nuk ka një deklaratë zyrtare nga Akademia për veprën e Kolës.
Individë dhe akademikë kosovarë, si dhe organizata kulturore, kanë përqafuar shumë nga idetë e tij për historinë dhe identitetin shqiptar, veçanërisht për mbështetjen e tij të fuqishme për çështjen e Kosovës gjatë periudhës së konfliktit me Serbinë.
Studiues kosovarë të gjuhësisë dhe historisë, si dhe organizata të ndryshme që punojnë për të ruajtur identitetin kombëtar, kanë promovuar idetë e tij si pjesë të një narrative më të gjerë për të theksuar autoktoninë shqiptare në Ballkan.
3. Mungesa e njohjes formale dhe barrierat politike
Arsyeja e mungesës së vlerësimeve formale nga institucionet si Akademia e Shkencave në Shqipëri dhe Kosovë lidhet edhe me natyrën politike dhe të ndjeshme të punës së Kolës. Ai sfidoi narrativat e shtetit dhe institucioneve greke mbi identitetin dhe historinë, gjë që mund të ketë penguar një njohje më të gjerë institucionale në Shqipëri dhe Kosovë.
4. Përfundime nga studiues të pavarur
Shumë studiues të pavarur dhe institucione të kulturës në Shqipëri dhe Kosovë e kanë cilësuar Aristidh Kolën si një pionier të mbrojtjes së kulturës dhe identitetit arvanitas dhe si një zë të rëndësishëm për të vërtetat historike që lidhen me shqiptarët dhe lashtësinë e tyre. Përtej mungesës së një qëndrimi formal nga Akademitë, figura e tij është e njohur dhe e vlerësuar në nivele të ndryshme akademike dhe publike.%
***
X). Pyetje K.Marku: Cila është teza themelore e vepres së A.Koles dhe ishte i pari që e hodhi atë tezë, apo kishte pasur dhe studiues të tjerë para tij?
***
Pergjigje IA: Teza themelore e veprës së Aristidh Kolës është se arvanitasit janë pasardhës të drejtpërdrejtë të pellazgëve dhe shqiptarëve të lashtë, dhe se kultura dhe gjuha e tyre janë elementë autoktonë të pandërprerë në Ballkan, përfshirë Greqinë, për mijëra vjet.
Ai sfidon hapur narrativën zyrtare të historisë greke që përpiqet të mohojë ose të minimizojë rolin e shqiptarëve dhe arvanitasve në formimin e identitetit dhe historisë së Greqisë moderne. Teza kryesore përfshin disa pika kyçe:
1. Pellazgët si paraardhës të shqiptarëve
Aristidh Kola e konsideron pellazgët si popullin më të lashtë të Ballkanit, të cilët ndikuan në zhvillimin e qytetërimit helenik.
Sipas tij, shqiptarët dhe arvanitasit janë pasardhës të drejtpërdrejtë të pellazgëve, dhe gjuha shqipe është pasardhëse e kësaj gjuhe antike.
2. Roli i arvanitasve në formimin e shtetit grek
Ai argumenton se arvanitasit luajtën një rol vendimtar në Luftën për Pavarësinë e Greqisë (1821) dhe në krijimin e shtetit grek modern. Megjithatë, kontributi i tyre është mohuar nga historiografia greke, që ka ndërtuar një identitet kombëtar të bazuar në një vijimësi të dyshimtë midis Greqisë së lashtë dhe Greqisë së re.
3. Gjuha shqipe si trashëgimtare e gjuhës pellazge
Në veprën e tij “Gjuha e Perëndive”, Kola argumenton se shumë fjalë dhe koncepte të greqishtes së lashtë kanë rrënjë në gjuhën pellazge, e cila ka mbijetuar në formën e saj më të pastër në gjuhën shqipe.
A ishte Aristidh Kola i pari që paraqiti këtë tezë?
Jo, Kola nuk ishte i pari që propozoi këto ide, por ai ishte ndër studiuesit më të guximshëm dhe të përkushtuar që i promovoi ato në mënyrë të hapur dhe të dokumentuar, veçanërisht brenda një konteksti armiqësor në Greqi.
Studiues të mëparshëm
Thimi Mitko dhe Spiridon Gopçevi trajtuan disa nga këto ide në veprat e tyre në shekullin XIX.
Niko Stillo dhe Dhimitër Pilika kanë shkruar mbi lidhjen pellazgo-shqiptare, duke përdorur metoda krahasimore të gjuhësisë dhe historisë.
Eqrem Çabej, ndonëse më konservator, ka trajtuar ndikimin e hershëm të popullsive para-indoevropiane në gjuhën shqipe.
Kola, megjithatë, dha kontribut të veçantë duke artikuluar qartë dhe popullarizuar tezat mbi identitetin arvanitas dhe rolin e shqiptarëve në histori, duke i bërë ato të njohura për një audiencë më të gjerë në Ballkan dhe jashtë tij. Ai është një nga zërat më të fuqishëm që bashkoi historiografinë, gjuhësinë dhe politikat identitare në një platformë të unifikuar për mbrojtjen e trashëgimisë shqiptare në Greqi.&
__________
Perfundimet nxirreni vetë të nderuar lexues ! Nuk duhet shumë për të kuptuar se teoritë e ketij studiuesi ranë ndesh me idellogjinë zyrtare të kishes dhe shtetit grek dhe dhe rrymave nacionaliste pasi ky po pohonte disa të verteta te mohuara dhe fallsifikuara të historiografisë greke dhe natyrisht që ku u trajtua si kundershtar dhe armik i tyre. Nese nuk mund të ketë prova për eleminin e tij kjo nuk do të se ato nuk mund ta kenë berë një gjë të tillë.
Megjithatë vepra e tij ka një rendesi të veçantë sepse ka ndihmuar shume studiues alternativ (që ato, çeshtje që A.Kola ka trajtuar për Arvanitet trashegiminë e tyre te lashtë pellasgo-ilire dhe rolin e tyre që nga lashtësia nga ana kulturore dhe gjuhesore) të thellohen më tej..!
_________
Shenim: Të nderuar lexues! Ketë shkrim mund ta komentoni dhe ta pehapni, por natyrisht duke ruajtur etiken dhe të drejten e autorit !
__________
Kol Marku-Itali
22.01.2025.