Pjesa e parë
Gjersa ekziston injoranca njerëzore, e cila pa dyshim që do të ekzistojë gjithmonë, sepse Universi është i pakufishëm dhe në përhapje të vazhdueshme, deri atëherë do të ekzistojë edhe nevoja për Zotin. Kjo ka qenë, është dhe do të mbetet mënyra më e thjeshtë për të mos e lodhur trurin më tepër, për të sqaruar fenomenet natyrore. Pyetjet e përhershme, të mistershme, prej që ekziston njerëzimi, në të cilat nuk kemi përgjigje janë të panumërta: nga kemi ardhur apo kush na krijoi, a ka jetë pas vdekjes, çfarë ndodh me shpirtin pasi të vdesë trupi, a ka kufi Universi, kush dhe si e krijoi apo u krijua, sikurse edhe shumë pyetje tjera. A do ishte racionale sikur të gjithë njerëzit ta lodhnin kokën dhe trazonin shpirtin me këto pyetje? Sigurisht që jo. Përndryshe produktiviteti ynë në fusha të tjera do të kishte rënie dhe do të shtrohej pyetja jetike, edhe pse banale, kush do merrej me bagëti dhe bujqësi? Pra, nga ky këndvështrim, besimi që Zoti ekziston dhe se atij duhet t’ia lëmë të gjitha pyetjet tona në të cilat ne nuk kemi përgjigje, është i dobishëm. Nga ana tjetër ky besim prodhon qetësi shpirtërore te shumë njerëz, sidomos në momente të vështira për ta.
Por, ky këndvështrim nuk duhet t’i imponohet askujt, sepse ka shumë të tjerë që kanë shpirt kritik, të cilët kërkojnë fakte të mjaftueshme për çdo pohim a mohim, të cilitdo fenomen. Vetëm mendjet e ndritura me shpirt kritik kanë qenë në gjendje të japim përgjigje gjatë historisë, për shumë çështje që shtrohen para njerëzimit.
Para mijëra viteve njerëzimi nuk kuptonte fenomenet, siç janë: nata, dita, rrufeja, zjarri, batica, zbatica dhe shumë të tjera, derisa kokat gjeniale të antikitetit dhe mesjetës nuk u dhanë përgjigje; ose pse një magnet natyror çdoherë merr një pozicion të caktuar ndaj tokës, gjersa një tjetër Gjeni nuk e zbuloi (Maxwell), shpjegoi dhe vërtetoi në praktikë fushën elektromagnetike, pa të cilat shpjegime sot nuk do të kishim energji elektrike as të gjitha teknologjitë e tjera që lidhen me këtë zbulim; për të ardhur gjer te Albert Ajnshtajni, i cili, në fillim të shekullit XX, supozoi ekzistencën e valëve gravitacionale të cilat deformojnë hapësirën. Këto valë qenia njerëzore nuk mund t’i ndiejë, t’i vrojtojë e as t’i regjistrojë, pra njerëzimi as që ka shtruar ndonjëherë pyetje rreth tyre, por ekzistenca e tyre Ajnshtajnit iu imponua në bazë të formulave dhe analizave matematikore. Në vitin 2015, më në fund, këto valë “u kapën” në të njëjtin moment nga tre instrumente të quajtura interferometër të vendosura në tre pika të ndryshme të globit, për ta hequr kështu përfundimisht dilemën njëshekullore që përçante edhe botën shkencore. Me fjalë tjera, as bota shkencore nuk ishte e gatshme ta pranonte mundësinë që hapësira mund të deformohet. Po si mund ta pranonim këtë ne, “të vdekshmit e zakonshëm”, ndërkohë që fanatikët akuzonin për përzierje në “punët e Zotit”.
Pra, përgjigjja në pyetjen a duhet besuar në Zot apo jo, nuk çon peshë. Mund të besojmë në Zot, në shkencë, në ligjet e natyrës, është njësoj, dhe patjetër se do të besojmë në diçka nga këto. Me fjalë tjera, të gjithë jemi Besimtarë. Madje edhe agnosticistët që refuzojnë të përgjigjen në pyetjen a ka, apo nuk ka Zot, “besojnë” se ne nuk kemi mjaftueshëm dije për t’iu përgjigjur kësaj pyetje. Dhe në çka do që besojmë, është pozitive në mënyrën e vet. Pyetja e vërtetë që duhet shtruar është: a duhet të jemi fetarë? A duhet besuar në ndonjë fe, ose më saktë a duhet t’u besohet “përfaqësuesve të vetëshpallur të Zotit në Tokë”? Përgjigja ime kësaj pyetjeje do të ishte e prerë: JO dhe arsyetimi fare i thjeshtë: nëse beson në Zot, pse do të duheshin ndërmjetësuesit siç janë hoxha, prifti, shehu, rabini…?
Nëse do të doja të bëhesha fetar, pyetja e parë që do t’i shtroja vetes do të ishte: cilën doktrinë fetare ta pranoj: monoteiste, politeiste apo panteiste ose, thënë ndryshe: a ta pranoj një fe që mendon se ka vetëm një Zot, apo t’u kthehem civilizimeve të lashta që mendonin se ka shumë Zotë (i erës, i detit, i zjarrit, i dashurisë, i bukurisë…) apo për Zot ta konsideroj “tërësinë e botës”? Meqenëse sot mund edhe të mos dijë dikush se kanë ekzistuar fetë me doktrina të ndryshme, mund të imponohet mendimi se duhet ta pranosh njërën nga fetë monoteiste për të cilat çdo njeri ka dëgjuar apo edhe i takon: judaizmit, krishterimit, hinduizmit, budizmit apo islamit, për të mos hyrë pastaj edhe në ndarje të mëtutjeshme brenda këtyre feve kryesore. Të gjithë këto fe predikojnë se ka vetëm një Zot dhe ai është pikërisht ai në të cilin besojnë ata. Në të gjitha librat e shenjtë të këtyre feve (Bibla, Kurani, Talmudi…) janë të sanksionuara disa norma të sjelljes njerëzore, që bazohen mbi parimin “mos ia bëj askujt atë që nuk ke dëshirë të ta bëjnë ty”, pra, mos vrit, mos tradhto, mos vidh, mos gënje e të tjera. Përse atëherë janë zhvilluar luftërat e shumta mes feve, në emër të “zotit të tyre”, ku janë vrarë me miliona njerëz? Këto luftëra, madje, ndodh të zhvillohen sot e kësaj dite edhe brenda të njëjtave fe. Si është e mundur që Zoti, nëse është një, është i gjithëfuqishëm, gjithkund i pranishëm, i mëshirshëm dhe krijues yni, ka lejuar ekzistimin e disa feve? Si është e mundur që Ai lejon që të vriten krijesat e tij, nga krijesat e tij dhe në emër të tij, përkundër lutjeve të shumta?