shkruan: Dilaver Goxhaj
Nga mitologjia popullore dime se kush deshiron te nderroi gjinine e tij, duhet te kapercei ylberin, i cili eshte nje hark koncentrik shume ngjyresh e qe shfaqet per nje periudhe kohore jo te gjate ,ne kohen kur rrezet e diellit bien e thyhen mbi pikat e shiut dhe , qe vihet re kur ne e kemi diellin perballe . Pra ylberi shfaqet per nje kohe te kufizuar , eshte shume i larte dhe duhet ta kesh diellin perballe. Si rrjedhoje del se eshte e pa mundur te kapercehet ai ,nga njeriu i zakonshem . Mirepo deshira per te nderruar gjinine ,zakonisht eshte tek vajzat, pasi ato, si gjini delikate, shpesh ,kur bien ne veshtiresi thone : “Ah sikur te isha djale” . Me nje fjale ,ylberin duhet ta kapercejne vajzat . Populli ,si artisti me i madh qe eshte , e çon vajzen qe deshiron te behet djale , te kapercei ylberin ,duke e çuar bukurine te bukuria ,pasi ylberi ka 7 ngjyra te kombinuara bukur. Pra, vetem bukuria mund ta kapercei bukurine .
Sikunder thame edhe me larte ,qe te kapercesh ylberin duhet te jesh vajze e jashtezakonshme. Gje ,qe nuk ndodh kurre ose ndodh nje here ne njemilione vjet. Rasti e deshi ,qe nje vajze shqiptare te realizoi kete mit . Fati e deshi ,qe ajo vajze te jete pjestare e Ushtrise Çlirimtare te Kosoves . Ajo ka nje emer ,ka nje baba, nje nene dhe nje vella . Dhe ne, kur e mesuam, morrem lapsin dhe vendosem qe t’ia bejme te njohur jo vetem opinionit ne Kosove , por edhe me gjere. Duke qene nje rast i rralle, eshte e nevojshme qe te zbardhet, qe neser, kur te shkruhet historia e UÇK-se dhe ,qe ajo te jete e plote ,e sakte dhe mahnitese, eshte me se e domosdoshme ,qe te pasqyrohen edhe veprimet e individeve te vaçante , me qellim qe brezat te gjykojne me mire ,e historia te jete sa me interesante.
Pyesim: Ç’e detyroi kete vajze te kapercente ylberin ? Duke qene se ajo u rreshtua ne rradhet e UÇK-se , pergjigja eshte shume e thjeshte : dashuria per Kosoven .Por, duke qene se ajo erdhi nga Tirana, atehere mund te themi se ate e imponoi dashuria per kombin. Dhe kjo eshte bindese , pasi vetem dashuria per kombin i afron njeriut qasje me te drejtperdrejta ndaj vlerave me te larta se ç’do dashuri tjeter njerezore , pasi kjo lloj dashurie nuk e detyron njeriun te zgjedhe rruge te terthorta , sikunder te afrojne dashurite e tjera , por zgjedh rruget me te veshtira . Dhe me veshtire se te kapercesh ylberin , kur ai shfaqet mbi maja malesh e shkrepash , nuk mund te kete . Dashuria per kombin e detyroi kete vajze me dy fakultete ( letersi dhe gazetari) , te lere punen e mesueses dhe te gazetares ,ne atdheun ame, e te kapercei ylberin, e te reshtohet ne radhet e Ushtrise Çlirimtare te Kosoves .
Kjo vajze, duke qene e paisur me vlera te larta , te cilat qendrojne me larte se vlerat morale, themi pa frike se ajo eshte e paisur me vlera mbi morale. Dhe kjo eshte e qarte , pasi ne vlerat morale hyn dashuria per njeriun , ndersa kjo vajze ,perderisa u detyrua te kapercente ylberin, duke u nisur nga dashuria per kombin ,eshte e paisur me vlera qiellore.
Para se te nisej per ne Kosove ajo vajze pat botuar librin me poezi lirike ” Endrra lozonjare”.Pra kemi te bejme me nje poete . Dhe duke qene poete ajo eshte plot temperament dhe entuziazem . Dashuria per kombin dhe entuziazmi , duke u bashkuar se bashku i dhane force dhe kaperceu ylberin . Ne ditet e para te muajit maj 1998, shnderrohet ne djale dhe vjen e lufton ne Junik se bashku me Bedri Shalen e Bekim Berishen ( Abene) . Strehimi i ketyre dhe i shokeve te tyre ilegale ne shtepine e Bujar Maleqkes , qysh prej vitit 1993, kesaj poeteshe ,Rajmonda Maleqka, i nxiti vlerat e larta qiellore te dashurise per kombin , dhe , sikunder thote edhe ne vargjet e saj :
« Ne ditet e lirise na thirri gjaku
Na thirri respekti per lirine
Te gjitheve ne qe e duam
çmendurisht Kombin»
Poezia eshte shprehie e imagjinates , ku ne rastin tone kemi te bejme me imagjinate te perzier me realitet. Me ane te poezise njeriu frymezohet per bema te larta atdhetare. Dime se poeti tregon se si mund te ngjase. Ajo ,duke qene e paisur me imagjinate ,e parashikoi se si mund te ndodhte ne Kosove. Dhe kur u be realitet , erdhi dhe iu bashkangjit U Ç K -se ,e veshur si djale dhe e qethur si djale ,e i tha babait :
« Dua arme e municion se do shkoj
E urrej dhe une armikun , do luftoj
Se jam vajze shqipetare ,vajze mali
E kam zemren e kam forcen si te djalit .»
Dhe babai i saj nuk mund ta pengonte. “Ai – tregon Rajmonda- me tha : Ti e ke vendosur . Shko! , por ruaje veten . Nuk dua te te pengoj ne rrugen tende . Zoti ta prifte mbare “.
Kështu Rajmonda, në pamje nje vajze trup vogel , deri atehere pa ndonje aktivitet te jashtezakonshem qe ta dallonte nga shoqet e saj, te cilat ndoshta nuk e dinin se çka behej në Kosove, u vesh ushtare dhe u nis per te kapercyer ylberin . Zbriti ne Junik, në maj 1998 , tek shtepia e mesuesit Abdyl Gjocaj. Qysh te nesermen ,vajza – djale, me pseudonimin Sherri , u rreshtua ne batalionin ,me komandant Gani Shehun e zevendesin e tij Liman Tafaj .
“Shpesh – thote Rajmonda , me kujtohet momenti kur u nisa nga shtepia. Nena , babai dhe vallai me percollen deri jashte portes . Vellai me babane mbaheshin mire , por nenes i rridhnin lotet si pa dashje . Mundohej ti fshinte , per te mos e pare une , por ata nuk rreshtnin . Me vone, kur hypa ne xhip, edhe babai filloi te ngrinte e te ulte supet ,sikur kish ftohte . Menjehere e hoqa shikimin nga ata, pasi e ndiava se po me pushtonte dobesia dhe u tremba se mos anulloja vendimin .”
Vetem pas nje muaji e mesuan luftetaret e batalionit se Sherri ishte vajze, me perjashtim te Abese , Bedri SHales dhe mesuesit Abdyl, i cili e pat dalluar qysh ne biseden e pare dhe e pat bere vajze te dyte. Rajmonda luftoi sebashku me batalionin deri diten e fundit te luftimeve ne Junik. Gjate gjithe kesaj kohe niste shkrime dorazi nga fronti dhe i botonte ne gazeten “Kushtrimi”, ne Tirane . Ate gazete e nxirrte babai i saj Bujari, dhe e shperndante falas, me qellim qe populli te informohej per luften qe po zhvillonte rinia kosovare ,ku ne mesin e saj kish shkuar edhe Rajmonda.
“Dita kur m’u vrane dy shoket e mi me te ngushte , te cilet i kam dashur si vellezer , e ata me kane dashur e respektuar si moter , ka qene e do te mbetet dita me e dhimbshme ne jeten time – shprehet me lote ne sy Rajmonda. Ne fillim na u vra Bedria . Ai na thoshte shpesh se nuk do te rri pa marre nje tank te serbeve me te cilin te shkoj ne Drenice , sepse atje eshte i nevojshem tanku . Ne nuk ia merrnim seriozishte kete shprehie , por lufta tregoi se ai e kishte me plot bindje. Erdhi momenti kur ai desh ta bente realitet endrren e tij . Në 10 gusht tanket serbe munden te depertonin ne lagjen Kalavaj te Junikut , ku luftonte Bedriu. Ai u hodh mbi tank , si dikur Vojo Kushi. Por , nuk arriti ta realizonte qellimin. Nje tank tjeter e goditi me mitraloz dhe ai u rrezua per toke , i plagosur per vdekje. Abeja e kish ndiekur me sy te gjithe veprimin e Bedriut dhe me vrap shkoi ne bazen e furnizimit ,morri nje ZOLA dhe 4 granata kunder tanke dhe u hodh tek pika ku luftonin gjakovaret : Permeti , Eltoni , Zhurka ,Vula dhe Tomor e Stilian Buza . Pasi u ndeshen trimerishte dhe i thyen disa here sulmet e tankeve , Abeja dhe Stiliani plagosen rende . Porsa i çuam ne spital ata na vdiqen . Tre dite me vone u dtyruam ta leshonim Junikun ” , perfundon tregimin Rajmonda , duke terhequr thelle ne shpirt .
Heroizmi , sakrificat , durimi dhe lufta e rinise kosovare e frymezuan Rajmonden , i ngacmuan asaj muzen poetike. Ne pushimet e luftimeve ajo krijoi shume poezi , te cilat i botoi ne vellimin a saj te dyte , me titull ” Tungjatjeta Kosove ! ” . I gjithe vellimi eshte me vjersha per luften e UÇK -se . Zjarri i luftes e largoi poeteshen nga lirika e saj e dashur dhe e hodhi ne krahet e poezise patriotike , nga ku u shkeputem vargjet :
« Dardani e vjeter , oj Kosove e re
Ke qene shqiptare ,shqiptare je
Dimer e vere , deri sa te jete jeta
Ke me u pershendetun: Hej! – Tungjatjeta!» .
Me njehere pas lufte Rajmonda u angazhua në perkujdesjen e familjeve te deshmorve në Zonen e dyte Operative, ku punon ende . Ajo shkon ne çdo shtepi deshmori , cep me cep te Kosoves , prej Prizreni ne Mitrovice ,prej Peje ne Gjilan . E pa pertueshme . E pa lodhshme . Me fjalen e saj te embel e te bukur ajo mundohet t’ua zbuse sado pak dhimbjen prinderve dhe te afermve te deshmoreve . Per sejcilin deshmor ajo mban shenime te hollesishme , te cilat i shoqeron edhe me poezi . Keto poezi vertete se jane per ngjarje te shkuara , por ato mbeten poetike , pasi pershruajne ngjarjen ashtu si do te ishte e mundeshme a e njashme te ndodhte . Degjoj Rajmonden qe me flet per deshmoret e nder kohe shfletoj doreshkrimet e poezive te reja ,te cilat po i pergatit per te botuar vellimin e trete poetik . Vendin kryesor te ketij vellimi, pritet ta zere poema per Adem Jasharin . Ajo flet dhe mua me shkon nder mend thenia e Arstotelit te lashte : ” Bota eshte plot çudira , por çudia me e madhe eshte njeriu ” . U desh te njihesha me Rajmonden , vajzen trimereshe prej Tirane , luftetaren poeteshe te U Ç K – se , qe ta kuptoja thenien filozofike te Aristotelit , e cila me shtyn ne mendime se si t’ia prezantoj botes shqipetare kete vajze te thjeshte por heroine , vajzen e pare dhe te vetme nge atdheu ame , qe kaloi kufirin iligalisht ne kohe lufte ,e veshur dhe e armatosur si luftetar , duke lene rehatine , familjen dhe punen intelektuale ne kryeqytet dhe vendosi te japi meksimumun per kombin e vet ,duke mos kursyer as jeten e saj .
“Sherri ” nuk le familje deshmori pa ngushelluar . Ndenja e ngushellimit eshte embrioni i dashurise njerezore . Ajo ndjenje nuk te lejon te soditesh vuajtjet e te tjereve . Zhvillimi i ketij embrioni te miresise i shtyn njerezit qe ta duan sinqerisht njeri -tjetrin . Ky embrion perben vyrtytin kryesor te kesaj luftetareje . Kjo vajze, me kete vyrtyt qiellor, nuk vuan nga egoizmi , prandaj e ka bindur veten se nuk ndryshon nga njrerezit e tjere , pavarsisht se ajo perben nje rast te rralle . Parimi udheheqes i saj eshte thjeshtesia . Ndoshta kjo eshte aresyeja pse ajo nuk ka rene ne sy te institucioneve te ndryshme dhe te medias ne Kosove e ne Shqiperi .
Rajmonda Bujar Maleqka do te mbetet ne kujtesen e luftetareve te U Ç K – se si vajza qe kaperceu ylberin qysh ne muajt e pare te Luftes Çlirimtare te Kosoves dhe , qe vazhdon edhe mbas lufte , te mjekoi plaget e zemrave te lenduara . Ajo eshte nje yll i rralle i vajzerise shqipetare . Duke qene yll , ajo qendron mbi ylberin, prandaj dhe ne e quajtem : Vajza qe kaperceu ylberin .
Prishtine 10 . 03. 2000
Shpëtim Golemi